Czytanie z kości - ile informacji kryją ludzkie szczątki? | dr Joanna Rogóż
Vložit
- čas přidán 4. 08. 2024
- 👉 Zostań Patronem: patronite.pl/radionaukowe
👉 Wesprzyj jednorazowo: suppi.pl/radionaukowe
🎧 Posłuchaj na streamingu: ffm.bio/radionaukowe
🔔 Subskrybuj: / @radionaukowe
🌐 Strona: radionaukowe.pl
👍 Facebook: / radionaukowe
📷 Instagram: / radionaukowe
❌ Twitter: / radionaukowe
🎓 Odwiedź LAMU: / @letniaakademiamlodych...
🎬 Zobacz więcej: • Radio Naukowe poleca
📩 Kontakt: kontakt@radionaukowe.pl
W trakcie badań archeologicznych naukowcy często trafiają na ludzkie szczątki: całe szkielety, pojedyncze kości, zęby. Na takim stanowisku wykopaliskowym przydaje się antropolog. - Kości stanowią bardzo duży rezerwuar informacji - podkreśla dr Joanna Rogóż, antropolożka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rozmawiamy o odczytywaniu historii z ludzkich szczątków.
Bywa też, że nie trzeba archeologów. - Zdarza się, że ktoś nawet przy uprawie pola może niechcący takie szczątki wydobyć. One mogą być dosłownie 50-40 centymetrów pod ziemią - opowiada badaczka.
Z ludzkich kości można zaczerpnąć sporo informacji: wiek, płeć, przebyte choroby, a nawet sposób życia czy pracy. Jeśli widać np. zwyrodnienie jednego konkretnego stawu czy odcinka kręgosłupa, to ta osoba za życia prawdopodobnie pracowała w zawodzie obciążającym właśnie ten fragment ciała. Bywało i tak, że antropolog określał zawód osoby na podstawie… stanu jej zębów - pewne zużycie wskazywało na pomaganie sobie zębami, możliwe np. przy wyplataniu. Płeć najłatwiej poznać po układzie kości w obrębie miednicy, ale są wyjątki. - Wskaźnik dymorfizmu płciowego u dzieci jest bardzo niski - zastrzega dr Rogóż. Czyli rozpoznać płeć szkieletu dziecka jest bardzo trudno.
Ważnym punktem do analizy są wszystkie ubytki. Trzeba rozpoznać, czy to paleopatologie (uszkodzenia chorobowe, złamania, urazy, może nawet będące przyczyną śmierci), czy raczej pseudopatologie (uszkodzenia, które powstały już po śmierci, np. wskutek działalności zwierząt i roślin czy naturalnego rozkładu). Mnóstwo informacji daje też kontekst ciała: jak jest ułożone, jakie przedmioty mu towarzyszą.
A co jeśli zwłoki poddano ciałopaleniu? Takie szczątki też się bada - kości nie palą się doszczętnie, ulegają tylko rozdrobnieniu. Takie fragmenty trzeba z szacunkiem posegregować. Jeśli znajdują się np. w urnie, a na wierzchu poukładano fragmenty kości czaszki, to prawdopodobnie poniżej znajdziemy kolejne warstwy: szczątki szyi, rąk, klatki piersiowej, na samym dole będą szczątki stóp. To czasochłonne zajęcie dla osób z dużą cierpliwością i zacięciem detektywistycznym.
Rozmawiamy też o tym, co uważano za klątwę krypt (grzyby!), o emocjach antropologa, technologiach pomocnych w jego pracy i jej odbiorze społecznym.
Polecam tę kolejną rozmowę z podróży RN do Rzeszowa!
0:00 - 1:10 Wstęp
1:10 - 9:02 Jak wygląda praca anropologa i jakie informacje znajdują w kościach?
9:02 - 16:11 Poszczególne etapy pracy na stanowisku archeologicznym
16:11 - 24:49 Jak określa się wiek kości i przyczyny śmierci?
24:49 - 31:39 Jakie choroby zachowują się w kościach?
31:39 - 41:13 Rozpoznawanie płci i badanie szczątków po spaleniu
41:13 - 46:14 Co odkryto w Rzeszowie?
46:14 - 47:33 Emocje w pracy antropologa
47:33 - 52:15 Ścieżka kariery antropologa
52:15 - 56:49 Duża i mała archeologia
56:49 - 01:02:04 Poszanowanie szczątek i ponowny pochówek
POLECAMY INNE MATERIAŁY:
• Radio Naukowe - Wszyst...
• Fizyka
• Biologia
• Astronomia
• Psychologia
• Zwierzęta
• Religia
• Historia
• Historia życia
• Geografia
• Technologia
• Człowiek
• Kultura
• Medycyna
• Archeologia
🧠 Radio Naukowe - włącz wiedzę! 🧠
#RadioNaukowe #KarolinaGłowacka#JoannaRogóż 🎬
A gdzież by się człowiek dowiedział tak ciekawych rzeczy jak nie u Pani Karoliny. Dziękuję.
Miałam szczęście dowiedzieć sie,ze moja haplogrupa mitochondrialna pojawia sie w szczątkach kopalnych. Bardzo mnie to zainteresowało. Cudowna byłaby rozmowa o tym jak traktować takie wiadomości, czy można się więcej dowiedzieć. Czytam ile się da na ten temat,marzę o podróży do Atapuerca, gdzie znaleziono najstarsze szczątki z moją haplogrupa. Może kiedyś rozmowa na ten temat? Jak szukać korzeni, gdzie się dowiadywać, co można zrobić z takimi informacjami i wynikami.
Moja najlepiej wykonana subskrypcja roku 2023. Dzięki, że jesteście.
Joanna słodziak
Z moich kości policzkowych nawet za 100 tys. lat będzie można wyczytać, że szeroko uśmiechałem się na widok kolejnej rozmowy Radia Naukowego.
Znakomicie poprowadzona rozmowa z bardzo ciekawym gościem. Dziękuję za możliwość posłuchania.
Ten kanał to złoto! Trafiłem słuchając podczas remontu mieszkania - wtedy nie miałem czasu ani możliwości polubienia postów no to teraz nadrabiam. Dla zasięgów, niechaj się niesie!
Brawo! Ciekawa opowieść. Pani Dr słucha się z prawdziwą przyjemnością. Pozdrawiam.
Fajnie byłoby zobaczyć zdjęcia związane z tematem rozmowy podczas słuchania:) Prowadząca mówi o czymś na co patrzy, a my tego nie widzimy... wystarczy fotkę zrobić i wrzucić do filmu w odpowiednim momencie:)
Ooo, wywiad z koleżanką. W końcu jakieś naukowe wieści z antropologii fizycznej. Tę samą metodologię badawczą stosujemy w antropologii sądowej podczas analizy współczesnych kości macerowanych, przepalonych czy zwłok w daleko posuniętym rozkładzie, w śledztwach kryminalnych. Miło było Pań posłuchać. Asiu pozdrawiam z Bydgoszczy.
Bardzo ciekawy zawód. Pozdrawiam, wielbicielka patomorfologa Seweryna Zaorskiego 😉
Nie takie znowuż "w końcu". Na kanale Archeologii Żywej odcinki zahaczające o ten temat pojawiają się co kwartał, albo i częściej, a w ciągu ostatnich dwóch lat były ze trzy tylko temu poświęcone ;)
❤
Nie wchodzi się w emocje bo to jest zwyczajna rutyna i praca. Nie ma żadnych górnolotnych przemyśleń itp. emocji, czasem są śmiechy, żarty, przyziemne sprawy. Potem kości szybko myk do kartonu i na magazyn gdzie zapomina się o nich na dłużej lub krócej, a czasem na zawsze.
Rewelacyjna wiedza. Dziękuję 😊
Lata temu odkryłem neolityczny pochówek (ok. 5 tys. lat). Ciało / szkielet było ułożone w pozycji płodowej i zorientowane na osi wschód - zachód. Czaszka przygnieciona była dużym kamieniem. Doświadczeni archeolodzy postawili tezę, że był to pochówek wampiryczny (głowa przyciśnięta kamieniem, aby nie wychodził z grobu).
Szkielet udało się delikatnie odsłonić in situ, ale przy próbie wydobycia, wszystkie kości rozpadły się w pył. Tylko zęby udało się wydobyć.
Archeolodzy mawiają, że za życia, zęby psują się pierwsze, a po śmierci jako ostatnie.
Przy okazji, wszystkiego dobrego z Nowym Rokiem, pani Karolino! Samych sukcesów.
Historia stomatologii i dbania o zęby jest zarazem fascynująca i wstrząsająca. Myślę, że teraz, mimo niesamowitego postępu, zęby psują się szybciej, ze względu na ogromne spożycie cukru. Dawniej był to towar luksusowy, dziś w niemal każdym produkcie a do tego tony słodyczy w sklepach. Słynnymi ofiarami słodkości była np Elżbieta I Tudor, czy Ludwik XIV, istny horror.
Słabe zęby to efekt braku selekcji naturalnej przez rozwój medycyny.
Dawno temu na zapalenie okostnej szło się do kowala na dobicie bo wiedziano że to I tak wyrok śmierci.
Kostucha kosiła za wszystko: przechodzili tylko najzdrowsi a nawet najmądrzejsi.
A teraz przechodzą zdechlaki i głupki i zostają politykami bo się do niczego nie nadają.
Swego czasu przeczytalam w jednej ksiazce historycznej (o historii kuchni angielskiej), ze bogacze mieli zeby pognile od cukru, bo szpanowali swoim dobrobytem zajadajac sie drogim wowczas cukrem, a biedacy mieli zeby zdrowe, ale troche bardziej zuzyte od ciaglego przezuwania wysoko blonnikowej strawy (te ich pelne ziarna, gtoch i fasola oraz inne lykowate chwasty, ktore chronily od smierci glodowej). Czyli przekonanie, ze biedacy mieli gorsze zeby od bogatych jest prawdziwe tylko wtedy, kiedy im te zeby calkiem powypadaly ze skrajnego niedozywienia, a tak ogolnie to zeby biedakow mialy sie lepiej.😅😊 Jak ostatnio w jednym programie kanalu History Hit pokazywano "niekonczaca sie polewke" sredniowiecznych mnichow i tam pan prowadzacy strasznie narzekal, ze to niedobre i bez smaku, ale jak sie doda ziol, to jest duzo lepiej, to sobie pomyslalam, ze to takie moje najbardziej ulubione jedzonko jest - niby zupa, niby gulasz warzywny, z grochem czy fasola to pozywne i zeby nie brak ziemniakow (bo jeszcze do Europy nie dojechaly) oraz soli (bo droga), to ja bym calkiem szczesliwie na takiej diecie funkcjonowala.😊 A potem sobie przypomnialam, ze ja nie musze caly dzien zaiwaniac ciezko jak taki czlowiek sredniowieczny, to jemu pewnie glodno bylo😢. I cala moja radosc ze sredniowiecznej diety prysla. Ale i tak jest to zdrowsze niz wypychanie sie cukrem. Rozgadalam sie, o wyrozumialosc prosze.😊
Co do próchnicy, to co nieco interesowałem się tym tematem i takimi głównymi hipotezami są dwie sprawy:
1. Ludzie po prostu żyli krócej, więc ta próchnica aż tak się nie zdążyła rozwinąć, ale to taka bardziej naciągana przesłanka i słabsza.
2. Próchnica słabo się rozwijała, bo nie miała ku temu środowiska rozwojowego. Dlaczego? To dość proste - nie mieliśmy tak bogatej w cukier diety, żeby nie powiedzieć wręcz, że była ona w ten cukier uboga. Jedliśmy też produkty bardziej twarde i mniej przetworzone, co robiło w lekkim stopniu za szczoteczkę.
Adi, chyba przyjmę się u Ciebie na korektorke 😂
błagam popraw tę pruóchnice
😉 🙏 🫡
@@miragatka6263 tak to jest jak się wychodzi do pracy o 10:38, a komentarz pisze o 10:34 i nie sprawdza błędów.
Dzięki:)
Myślę że obie teorie są nieco naciągane. Mogła bym na swoim przykładzie powiedzieć, że jako dziecko i nastolatka miałam straszne problemy z próchnica, mnóstwo zębów leczonych,dwa zatrute. A wychowywałam się w PRL gdzie słodycze to miałam na święta bożego narodzenia,plus czasem niedzielne ciasto domowe z reg drożdżowe z owocami. Nawet ich nie lubiłam zbytnio. Natomiast po 30-35tce skończyły się jakiekolwiek problemy, raz na kilka lat drobny ubytek a najczęściej spowodowany wypłukiwaniem się starych plomb 😅 Tak że jednoznacznie bym nie wiązała że starością próchnicy,bo niektórym właśnie wtedy znika.
@@lia3133 nie powiedziałem o słodyczach a o cukrze. Ludy pierwotne nie znały go w żadnej formie, a dziś dodawany jest do wszystkiego. Nie musiałaś jeść słodyczy - ale piłaś soki i napoje z cukrem, jadłaś pieczywo, bogate w cukier owoce itd. Tymczasem dieta paleo to głównie cukier z miodu leśnego, znalezionego od czasu do czasu i owoce bynajmniej nie aż tak bogate w cukier (bo nasze to wyselekcjonowane odmiany, dobierane w hodowli roślin właśnie pod tym kątem).
A to, że nie masz problemów na starość to skutek mycia zębów i opieki dentystycznej. Twoja próchnica nie zniknęła, tylko została wyleczona.
Jest sporo przyczyn „słabych” zębów: cukier, odwapnienie, brak witaminy D, predyspozycje genetyczne i ogólnie dieta - także uboga w minerały i witaminy.
W kontekście mumii, będąc w British National Museum miałam podobne odczucia, jest tam cała masa mumii, ludzkich szczątków, które są na widoku i jest coś niewłaściwego w tym, że one tam tak leżą, ludzie przechodzą obok jedząć, pijąć, śmiejąć się....dziwne uczucie, jest w tym coś nie tak
Może zgłoś do płokułatuły?
@@s3rverius przygłup
Masz rację.
Oglądanie ludzkich resztek jest nie na miejscu.
Ale co zrobisz gawiedzi żądnej atrakcji ale wolnej od refleksji?
@@baca350.1 To, że chcą to oglądać ludzie to jedno, to jest ciekawość, ciekawość nieznanego, to, że ktoś daje taką możliwość to drugie. Uważam poprostu, że ktoś powinien do tego podejść z większym szacunkiem np. wystawić sarkofagi, replikę szczątek podając taką informację a nie prawdziwe szczątki ludzkie sprzed tysięcy lat.
@@ewelina9115 Też o tym pomyślałem. Ale czy gawiedź oglądała by te kopie równie ochoczo?
Wspaniały podcast Pani Karolinko!!!! Bardzo dziękuję.
Jak zawsze zaskakujacy i fascynujacy temat. Dziekuje👍
Dzień dobry, ten podczas jest cudowny, obejrzałam A właściwie wysłuchałam wszystkie odcinki po klika razy.
A czy ja mogłabym coś zasugerować? Ponieważ to nie jest film Ale raczej słuchowisko z przyjemnością włączam sobie wieczorem albo w nocy i słucham Ale na telewizorze. Od pewnego czasu stosuje Pani taki obraz, że na białym tle jest Pani i maly motyw odcinka. Kiedy tak jest to wielki obraz z telewizora - a wszyscy teraz mamy wielkie telewizory, daje po oczach tą bielą, kiedy chciało by się już w wyciszeniu i bez tego światła słychać tych ciekawych rzeczy. Może dało by radę wrócić do poprzednich ustawień, kiedy na ekranie podczas słuchania był kolorowy najczęściej ciemny motyw odcinka, tak było fajnie, no ale może tylko mi to przeszkadza. Pozdrawiam i dziękuję za Pani pracę Ewa
Rzadko komentuję chociaż często ogladam ten kanał.
Swietny odcinek!!! A Pani doktor niezwykła! I do tego ten piękny ton głosu i polszczyzna! 😊❤brawo!!
Świetny podcast. Uwielbiam serial Kości, zawsze się zastanawiałem ile w nim jest prawdy. Okazuje się że w realu są tak samo badane kości. Ma Pani niesamowity dar doboru gości. Zawsze jest bardzo ciekawie pokazany temat, i każdy się tu odnajdzie. Pozdrawiam i czekam na kolejny temat
Serdeczne dzięki za interesujący odcinek. Udanego nowego Roku.👍👍👍
Niesamowicie ciekawe. Bardzo dziękuję za audycję. Podziwiam obie Panie. Pozdrawiam.
Idealne do porannej kawusi 😉
❤
Wow,co za niespodzianka. Super temat dla mnie. Wielkie dzięki Pani Karolino.
Bardzo ciekawy odcinek. Dziekuje za twoją pracę ❤
Dziękuję bardzo za materiał
Uwielbiam Wasze audycje, a podkasty na temat ziemi, kosmosu, czlowieka najbardziej ❤
SUPER TEMAT DZIĘKUJĘ
Bardzo,bardzo bardzo ciekawe wiadomości się dowiedziałm.Dzięki za interesujący wykład.Pozdrowienia dla Pań❤❤❤❤
Pani Karolina zawsze jest dobrze przygotowana do rozmowy.
Radio naukowe zaczyna nowy rok z historią. Dziękuję.
Można by "za wieszczem" powiedzieć: "Prawidłowo, dostatecznie" :D
Udanego nowego roku! :)
Tak bardzo się cieszę, że nie odkryłem wcześniej Radia Naukowego!!! Nie mógłbym się doczekać nowego odcinka, a tak mam sporo fantastycznego materiału do nadrobienia, co czynię w każdej wolnej chwili i jestem już uzależniony. Dziękuję za fantastyczną robotę i czekam na więcej! ❤
Bardzo ciekawe i pięknie opowiedziane. Dziękuję🙂
Bardzo wciągający temat. Mogłabym naprawdę długo słuchać i pytania mi się nie kończą… Pozdrawiam słuchaczy z województwa Łódzkiego x
Niesamowite dochodzenie kryminalne jest w dokumencie "Tajemnice terakotowych wojowników"; tam też kości w dużej mierze pozwoliły wyjaśnić zniknięcie dynastii Qin (zapoczątkował ją cesarz, który zjednoczył Chiny a dynastia upadła już w pierwszym pokoleniu).
👍👍👍
❤
Ja zawsze, fascynujący temat! ❤
Obie panie fantastycznie rozmawiają.
Refleksja-strasznie dobrze się słuchało
Świetny materiał 🐕
Ciekawa rozmowa❤️
Kości zostały rzucone! Słucham 😁
Świetny odcinek. Bardzo podobały mi się zdjęcia kości zaatakowanych przez raka kości. Niesamowity widok.
Może dałoby się zrobić odcinek o paleontologii? Polskie dinozaury byłyby ciekawe a chyba takiego nie było
Naukowy bełkot miał kilka filmików na temat polskich dinozaurów :)
@@kajaklimek2185 były też fragmenty dr. Tyborowskiego na ten temat.
@@dilofozaur dr Tyborowskiego słuchałam ale od jakiegoś czasu nie publikuje już żadnych filmów :( napisał że się pochorował, ma grypę ale wygląda na to że to mogło być coś poważniejszego
@@joannakusak6498 to mógł być też covid albo covid+RSV. To ostatnie (RSV) strasznie kosiło ludzi rok temu. Może teraz też?
Szkoda, że nie pojawia się nic nowego na jego kanale. Jeszcze coś o dinozaurach dr Tomasz Rożek miał, ale odcinków o polskich dinozaurach chyba nie było.
Wysłuchane. Cóż, temat z wielu powodów delikatny i wymagający delikatności ze strony nie tylko Pani Redaktor, ale i słuchaczy. Z mojej perspektywy rozmowę udało się przeprowadzić tak, by uszanować szczątki tych, którzy byli przed nami tutaj a jednocześnie podnieść symbolicznie tych "minionych" znaczenie dla nas, dzisiaj słuchających: byliśmy tutaj i zostawiliśmy Wam, słuchającym, dane, które Wam dać powinny so myślenia☝️
Rewelacja.
Chciałbym żeby moje kości trafiły kiedyś do muzeum :)
W minionych wiekach próchnicy było mniej jak dzisiaj. Dieta była inna. Nie buło tyle cukru.
No z badań archeologicznych wynika że wcześniej bakterie produkujące odczyn kwaśny i zasadowy byly w równowadze na naszych zębach. Już wraz z pojawieniem się rolnictwa ta równowaga została zachwiana na korzyść bakterii z odczynem kwaśnym i pojawiła się próchnica
👍
30:10 cukier, heloł?
ciekawa jestem czy styl zycia i odzywiania czyli jakosc szczatkow ma znaczenie jak one sie przechowuja?
Szkoda że Pani dr nie opowiedziała konkretnie o wybranych stanowiskach lub szczątkach. Super rozmowa choć brakło ciekawostek.
Będzie ciekawe?😮
Kiedys antropolodzy mieli łatwiej,wiadomo było że kości mogły należeć do kobiety lub mężczyzny, a teraz bądź pan mądrym....
Nawet po jednej nocy i dniu zwłoki mogą wstać i chodzić. 😀💪
I wtedy kończy się ateizm .
@@zizispontan 👍Yes Ser! 😁
No super, ale według mnie nie padło bardzo ważne pytanie: co Pani doktor myśli o dr Brennan? I jej niemałych dokonaniach przez 12 sezonów w "Bones" i wiarygodności tego obrazu? Ehh...
Pamiętacie serial Kości?
Tam szurnieta nieco panienka na podstawie kosci potrafiła dowiedzieć sie bardzo dużo o zmarłym.
Serial na faktach xD
Obie podobne do siebie 😀
Własnie , zęby przez tyle lat zachowane ,a współczesne zęby nie zachowują się nawet do naszej starości ...
Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz...a tylko dusza ma znaczenie. Skąd więc w ludziach naszej kultury aż takie "przywiązanie" do cielesnej powłoki już po śmierci, takie przydawanie jej znaczenia?
Ponieważ ludzkość już dawno zrozumiała, że "dusza" nie istnieje i są to zwykłe religijne bzdury. Człowiek posiada ciało, świadomość, umysł. Z wszystko to umiera wraz ze śmiercią mózgu.
@@user-sc3uw8wt9w Obawiam się, że przydajemy całkiem inne znaczenie słowu "zrozumieć". Ludzkość ponadto nie ma mózgu, by rozumować. Człowiek może rozumować i patrząc na zachowania/poglądy poszczególnych ludzi, mam ogromne wątpliwości, czy rzeczywiście wielu ludzi dawno zrozumiało, że dusza w sensie religijnym nie istnieje, a ciało, świadomość i umysł umiera wraz ze śmiercią mózgu. Gdyby jednak rzeczywiście tak było, nadal zadawałabym pytanie, z czego w ludziach naszej kultury miałoby wynikać przywiązanie do pośmiertnej cielesnej powłoki? To nadal tylko proch, skład pierwiastków krążących w przyrodzie, i przez całe życie człowieka wymienianych z przyrodą.
@@user-sc3uw8wt9wkwantowa teoria świadomości udowadnia, że umysł istnieje bez ciała fizycznego, co teraz wymyślisz że fizycy kwantowi są w spisku? Może palniesz jeszcze bzdurę, że mechanika kwantowa to nie nauka tak, jak teologia? haha 🤣
@@Pawcio-tv6ms I gdzie ta świadomość istnieje poza mózgiem? :D W Nibylandii? Wgrał już ją ktoś do komputera? Buahahaha
Odpowiedź jest prosta: nasze biologiczne oprogramowanie i żadna religia i filozofia tego nie zmieni 😁
Czy jest medycyna archeologiczna inwentaryzujaca zmiany przed i pośmiertne szkieletu ? Oto jest pytanie! Przecież patomorfolog ma tu "POPIS" dla wnioskowania.
Czy znalazła Pani już kiedyś kości człowieka „trzeciej płci”, bo obecnie wielu mówi ze jest już nawet 56 płci człowieka … to jak z tym jest?
Właśnie. Proszę o naukową analizę czy kości człowieka pokazują "trzecią płeć"?
haha, taki żart panuje wśród archeologów, że jeżeli wykopie się szczątki człowieka to jest to zawsze kobieta lub mężczyzna, co jeżeli xa 100 lat wykopią szczątki kobiety, ktora za życia utożsamiała się z facetem, kto na rację? 😂
@@Pawcio-tv6ms kości to nie wszystko, osoby interplciowe rożnią się od przeciętnej osoby narządami zewnętrznymi i/lub zestawem chromosomów, czasem niezgodnym z narządami. Tkanki miękkie ulegają rozkładowi. Czy jeśli powiem, że ktoś z uczestników dyskusji nie miał mózgu, bo w jego szczatkach po smierci go już nie będzie to kto ma rację?
@@mmgs1148 zgodnie z BIOLOGIĄ, w czaszce jest zawsze mózg tak, jak zgodnie z BIOLOGIĄ, istnieją wylacznie dwie płcie u ssaków, płeć kulturowa to wymysł lewackiej propagandy.
Jest płeć biologiczna i płeć psychiczna. Jak ktoś czuje się tą drugą płcią to daj mu spokój niech sobie czuje co chce
Bardzo dziwne, że z kości sprzed tysięcy lat da się ustalić płeć osoby, a niektórzy żyjący mają problem z określeniem własnej. Nie słyszałem, żeby jakiś archeolog , antropolog znalazł kogoś o płci innej niż kobieta lub mężczyzna. A przecież jest ich pomoc ponad 50.
To żeś Pan teraz błysnął, boki zrywać
Nawet pod odcinkiem zupełnie nie związanym z politycznym tematem nie mogłeś usiedzieć spokojnie tylko musiałeś coś napisać? Radzę przemyśleć to jak funkcjonujesz bo chyba polityka i sprawy światopoglądowe za bardzo weszły do twojej czaszki ;)
@@RadioNaukowe Coś słabo uargumentowana ta odpowiedź jak na kanał aspirujący do naukowości.
Gdybym miała wyczerpująco odpowiadać na wszystkie niemądre komentarze pod odcinkami zabrakłoby mi czasu na nagrywanie nowych.
Jeżeli fakty nieodpowiadają teorii tym gorzej dla faktow😂. To zwykła mowa nienawiści i hate😂
"Bardzo małe istoty", proszę się nie bać tylko mówić wprost, że chodzi o dzieci w łonie matki. Nie dajmy się zastraszyć
Nie, przecież mówiła o płodach,a potem że te najmniejsze były nie donoszone. Więc nie w brzuchu matki a po poronieniu lub przedwczesnym porodzie.
Większość zapłodnień kończy się naturalną śmiercią dzieci i to bez chrztu w okresie plodowym co skazuje je na wiecznie potępienie. To bardzo źle świadczy o JHWH. Nie bójmy się o tym mówić 😁
opowiada zmarła? 😮
Wszyszcy Jesteśmy nieboszczykami. Różnią nas tylko terminy pogrzebów 😁
32:00 ajwaj ajaj, jak można w tak postępowym radio mówić, że bez problemu rozpoznaje się szkielet "pana, pani" ajwaj a gdzie pozostałe 58 genderow?? 😂
hehe ale jajca panie janusz, normalnie nie wytrzymię
@@Cinek400 radio jest bardzo postępowe, same fizyczki, geolożki, naukowczynie, nawet parę twardogłowych feministek było w podkastach, a tu taki zonk! Przecież nowoczesna, neomarksistowska postępowa nauka mówi, że można dziś być Anią a jutro Henrykiem 😉
@@piotrpolcyn9798 A tu przyszedł naukowiec z doktoratem akademii chłopskiego rozumu, który nie ogarnia różnicy między sex i gender.
Bo tych bzdurach, ktore wygadywaliscie o cov19 i szczepionkach, dziwie sie, ze nadal w logo jest "naukowe".Stek bzdur,powierzchowne tematy.A juz wisienka na torcie jest mnostwo tematow zwiazanych z religia.Naukowo wyjasniacie?Gdzie tematy z IT, gdzie nowosci z dziedzin inzynierskich?
Antyszczepionkowy foliarz?
@@DayWalker966Rip Fioliarzem jesteś ty.Nie mam nic przeciwko szczepionkom, preparat na cov.szczepionka nie jest, nieuku.
To kanał popularnonaukowy, a nie ściśle nerdowski. Swojej nauki raczej szukaj u Zięby, Jaskowskiego i Czerniaka, a od nowinek IT jest cała masa innych kanałów. Nie każdy musi skakać nad polibudą.
@@blueblue7555 Jest, gamoniu. Szczepionko przeciwko cov jest taką samą szczepionką jak wszystkie inne szczepionki.
Poza tym faktem jest, że okazała się bardzo skuteczna i znacząco ogranicza śmierć z powodu ciężkich objawów chorobowych.
Zatem daruj sobie te dezinformacje i spiskowe bzdury mówiące, że "szczepionki są niebezpieczne i nieskuteczne".
@@DayWalker966Ripcymbale, po pierwsze covid nie został nigdy wpisany na listę chorób zakaźnych, po drugie szczypawki nie przeżyły badań zgodnie ze standardami medycznymi tworzenia i dystrybucji szczepionek na ludziach (5-15 lat badań), o czym ty bredzisz? Covid skończył się bo skończyła się na niego moda, wirus nadal mutuje ale magicznie przestał zjadliwie.
❤
❤
❤