ኃይሌ ፊዳ ማን ነው? ግፍን ተቃውሞ በግፍ የተገደለ Haile Fida
Vložit
- čas přidán 14. 07. 2018
- Ethiopia: ኃይሌ ፊዳ ማን ነው? ግፍን ተቃውሞ በግፍ የተገደለ
Haile Fida
Subscribe for more videos | Ethiopia
ሀይሌ ፊዳ (1939 ዓ.ም. -1979) ኢትዮጵያዊ ፖለቲከኛ እና ሁሉም የኢትዮጵያ ሶሻሊስት ንቅናቄ መሪ (በብዙዎች በሚታወቀው "ሚሲሰን" ከሚለው የአማርኛ አህጽሮተ ቃል) አንዱ ነበር. የእርሱ በጣም ከፍተኛ ስኬት በደርግ የቦርድን ብሔራዊ ዴሞክራሲያዊ አብዮት ኘሮግራም በማርቀቅ ላይ ነበር
ሀይሌ ፊዳ የተወለደው በጅማ አርጆ, ወሎሌቃ ሲሆን ያደገው በኔኬት ወሎሌጋ ነበር. ሀይሌ ፊዳ ከ 1960 ዎቹ መጀመሪያ ጀምሮ በፈረንሳይ ሲያጠና የነበረው ኦሮሞ ሲሆን ከሶቭቭ ቨርዥን ይልቅ ከአዲሱ ግራ ከነበረው የሶቪዥን ስርዓት ጋር የተገናኘ የሶስቴስት ርዕዮተ ዓለም ነበር. ሀይሌ በማኅበረሰቡ ስነሕይወት እና ማህበራዊ አንትሮፖሎጂ እና በፍልስፍና በፔንታ ዩኒቨርሲቲ ዲ ፈረንስ ውስጥ ተምሮ ነበር. ሬኔ ላ ፎርት የፈረንሳይ ኮምኒስት ፓርቲ አብሮ ተጓዥ መሆኑን ገልጿል. ኢትዮጲያ ከኢትዮጵያ አብዮት ከተመለሰ ብዙም ሳይቆይ ወደ ደርሷል. በ 1975 ዓ.ም. ደርግ ለተመዘገበው ኢትዮጵያውያን ሁሉ አገሪቷን ወደ ዘመናዊነት ለማሸጋገር ወደ አገራቸው እንዲመለሱ ይግባኝ ለመጠየቅ. ከፈረንሳይ ውጭ በውጭ አገር ትምህርቱን ያጠናቀቀው ነገር ጉቤዜ ከአዳሌትላሴ ዩኒቨርሲቲ (አሁን የአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ) አጠገብ በሚገኘው "ፕሮግረሲቭ የመጻህፍት መደብር" ("Progressive Book Store") የተባለውን ማስታዎቂያ የከፈተ ሲሆን, ይህም ማርክሲዝም-ሊኒኒዝምን መሠረታዊ መርሆችን ለኢትዮጵያውያን አዘጋጅቷል. የኦታዋይስ ነዋሪዎች "የሱቅ መደብሮች", "ያረጀ አሮጌ ቤት ያለው ቤት, በተማሪዎች ይረበሸባል, እና እያንዳንዱ አዲስ የመጓጓዣ መጻሕፍት ወዲያው ተሽጠዋል"
ብዙም ሳይቆይ በማርሲስ-ሊኒኒን ጽንሰ-ሀሳምና በማዕከላዊ አባሎቻቸው ላይ መንግስቱ ኃይለማሪያም የሰብአዊ መብት ደጋፊዎችንና አማካሪዎችን ለመንከባከብ የተቸገውን የደርግ አዛን ለመጥቀስ ነበር. እ.ኤ.አ ዲሴምበር 1975 ደርግ ምስጢራዊ የሲግናል ኦርጋናይዜሽን ጉዳዮች (POMOA) ተብሎ የሚጠራውን ምስጢራዊነት ፈጥሯል, እና ሃይሌ ፊዳ የሱዳን ሊቀመንበር ሆኗል. የፒኦዎአው አላማ በአጠቃላይ ህዝብ ውስጥ ድጋፍን መገንባት ብቻ ሳይሆን ወደ ሌሎች የሰብአዊያን ሰላማዊ ሰዎች ለመድረስ ነበር. የፓምኦዋ ሊቀመንበር የነበሩት ሀይለ ፊዳ የዴሞክራሲው አብዮት ፕሮፖጋንዳ በፅሁፍ ሲጽፉ የሪፐብሊካዊ አባባል ግን የኢትዮጲያ ቴኪዲን ("ኢትዮጵያ የመጀመሪያ") ተክቷል. በአረቢው ኅብረት የአብዮታዊ ትብብር ጥምረት, የአርሶአደሩ እና ፈጣን የበታች ወረዳዎች, የፊውዲየስ ሦስትነት, ኢምፔሪያሊዝም እና የቢሮክራሲያዊ ካፒታሊዝም ጥፋቶች ይደመሰሳሉ በመጨረሻም የኢትዮጵያ ህዝቦች ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ ኢትዮጵያ ተቋቋመ. መንግስቱ በሀምሌ 20 ቀን 1976 በተካሄደው ሰላማዊ ሰልፍ ውስጥ ብሔራዊ ዴሞክራሲያዊ አብዮት መቀበሉን አሳወቀ.
ሆኖም ግን, POMOA ከሲቪሉ ተቃዋሚ ጋር መገናኘት አልቻለም. የተቃዋሚ የፖለቲካ ፓርቲ አባላትን በገጠር ውስጥ የተሰጣቸውን ሥራ ትተው ወደ ቤታቸው ሲመለሱ የተቃዋሚው የዜርማቻ አባላትም የኢትዮጵያ ተቃዋሚ ፓርቲ ኢፒአይፒን ለመደገፍ በመቻሉ ቁጥራቸውንና ተፅእኖውን ጨምረዋል. ሚሰርሰን ደርግን ደግፈዋል, ኢሕአፓ ግን ደርግን ድል በማድረግ በወታደራዊ ጣልቃ ገብነት በጨካኝ የተጨናነቀውን ታዋቂውን እንቅስቃሴ እንደፈፀመ በመቆጠር, ትክክለኛው የሶሻል ሶሳይት መስመር እፈቃቂው የደርግ አገዛዝ ላይ እውነተኛ የህዝብ መንግስት ትግሉን መቀጠል ነበር.
የ I ትዮጵያ ዲፕሎማሲ I ትዮጵያን E ህልን ለመቆጣጠር በ I ትዮጵያ ውስጥ ያለውን A ስተዋፅ O ቢያካሂዱም. ለዚህ ተከራካሪ የሆኑት ኦታዋዊዎች እንደገለጹት "አብዛኞቹ ኢትዮጵያውያን ሌላው ቀርቶ የተማሩ ሰዎች እንኳ" ግራ ተጋብተዋል. እነሱም ያብራራሉ.
መላው የማዕረግ ምሰሶዎች በማኅበረሰ-ሊኒኒዝም ውስጥ, ግለሰቦች ቢያምኑትም ባይረዷቸው እራሳቸውን ለመምሰል ተገደዋል. ደራሲዎች (ማለትም, ኦታዋውያን] በፖለቲካዊ ክርክሮች የተከፋፈሉት የዩኒቨርሲቲ ፕሮፌሰሮችን አግኝተዋል እናም እውቀትን ለመፈለግ የቅዱሳን መጻሕፍትን ፍለጋን በጥንቃቄ መቆጣጠር ነበረባቸው. የሦስተኛ እና የአራተኛው የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች በአዲሶም ዘመናዊ እና በድብቅ መተዳደሪያዎች ውስጥ በጣም ጥሩ የሆነ የትርጉም ሥራዎችን ያቀርባሉ ከዚያም ይከራከሩልን ምን እንደማያምንም ይመሰክርልናል. በ I ትዮጵያ የዜና ወኪሎች የ I ትዮጵያ ኤጄንሲ ትርጉሞች ኃላፊነት የተጣለባቸው ሰዎችም እንኳ ከፖለቲካ ቢሮ የቀረቡትን የስታዲስትር መንግስት መግለጫዎችን ሁልጊዜ መረዳት እንደማይችሉ አምነዋል.
በዚሁ ጊዜ ሀይሌ ፊዳ ከደርግ ጋር የነበረውን ግንኙነት አጠናክሮታል. እ.ኤ.አ. ነሐሴ 1975 ከኤርትራ ጋር ተያይዞ እየጨመረ ከመምጣቱ ጋር ከተያያዙ ችግሮች ጋር በመሆን ከአውስት አረብ ሀገሮች ጋር በመደራደር በደርግ የፖለቲካ ጉዳዮች ኮሚቴ ሊቀመንበር ሲሳይዬ ሃትቴ ጋር ተቀላቀለ.
እርስ በእርሳቸው በቃላት መሸነፍ አልቻሉም, ተቃዋሚ ቡድኖች ወደ ዓመፅ ፈጻሚዎች. የመጀመሪያው ተጎጂው ቴዎዶር በቀለ, ሚሸን እና 25 ፌብሩዋሪ 1977 ተገድሏል. ይህ የቀይ ሽብር ጅማሬ ነበር, በመቶዎች የሚቆጠሩ ሞተዋል, ከኢሕአፓ የሽንፈት ሽንፈት ጋር; ከጥፋቱ የተረፉት ጥቂቶቹ ከአዲስ አበባ ወደ አሲም ተራራ ይሸሻሉ.
ከኤፒአይፒ ተነስተው ቢኖሩም ለሁለቱም ሀይሌ ፊዳ ወይም መኤሶን አላሻሻሉም. ሐምሌ 10 ሐምሌ 1976 መንግስቱ አገዛዙን ለማስወገድ መፈንቅለናል እና የሲር ግራቪያዊው የሲርገርስ ዋና ተጠሪ የነበረው ሲሳይ ሃትስ ከሶስት ቀናት በኋላ ከ 17 ተከሳሾች ጋር ተገድሏል. ከዚያም እ.ኤ.አ በ 1976 መጨረሻ ላይ መንግስቱ እና መኒኤን መካከል ትግል ተካሂዷል, ከዚያ በኋላ መንግስቱ ሁሉንም የመንግስታዊ አባላትን በዘዴ መተካት የጀመረው. እ.ኤ.አ. መጋቢት 11, 1977 በስራ ሚኒስትርነት ሲቀየር ሚሲዮን ማናቸውንም የሥራ መደቦች ለማግኘት አልሞከረም. ከዚያም በ 14 ጁላይ የፒኦማኦ አስተዳደር ከፓርቲው የተወሰደ. ሃይሌ ፊዳ እና ሌሎች ሚሳይሰን ቀጣዩ ፍንዳታ ደም በመፍሰሱ እና እርምጃ ለመውሰድ መጀመሪያ ያውጃል. እ.ኤ.አ. በነሐሴ 19 ዓ.ም. የኢንዶኔዥያ መሪ እና ጥቂት 500 ፈደሬዎች ወደ መሬት ውስጥ ገብተዋል. መንግስቱ የፓርቲው ንግግር ከአምስት ቀን በኃላ ካወገዘ በኋላ እና 26 ነሐሴ ላይ ሀይሌ ፋዳ ከብዙ ሌሎች መሪዎች ውጭ ከአዲስ አበባ ውጪ ተያዙ እና ደርግ ዋና መሥሪያ ቤቱን ያቋቋመበት Old Gebbi, በርካታ የሜሴኝ መሪዎችም በቦታው ላይም ሆነ በተከታታይ ታጣቂዎች ላይ ተገድለዋል. ኔግጌ ጉቦዜ ብቻ ከደርግ ለማምለጥ ሲሞክር እና በየመን ውስጥ የመቃብር ስፍራ አግኝቷል.
ሃይሊ ፊዳ ለተወሰነ ጊዜ እስረኛ ሆኖ እስረኛ እስኪሞት ድረስ; የእሱ ሞት ግን ግልጽ አይደለም ነገር ግን አቶ አንዳርጋቸው በቁጥጥር ስር ከዋሉ ከሁለት አመት በኋላ ተገድሏል.
Correction: Haile was born in Wellega not in Addis!!!!!!!!!! Even on his birthplace, high school was opened in his honor 4 years back!!!!
Haile Fida 😭😭Wolega Arjo Gudatu
Haayilee Fidaaf siidaan Haa dhaabbatu. He is a historical person for next generation.
Very interesting. I would like to know more about him. Obviously he was a bright mind behind Meson.
Hero has no long live but long history !
Haile Fida is the 21st femiuos hero
መደበሪያ አይባልም።
Haile Fida was born and grow in Wollega, not in Addis!
Trying to sell some books!
ከኃይል ፊዳ ይልቅ ስል ፀሃፊው ነወ የምታወራበት
Haile Fida was one of the greatest human ever lived. But his name has been distorted by EPRP for half a century. EPRP and TPLF are the curse of Ethiopia.
An incredibly progressive thinker and visionary Oromo intellectual ever to grace the Ethiopian politics. Today more than ever Oromos need intellectuals of Halie Fida's caliber who can see the benefits of togetherness and the national health and strength that could be had from unity. Oromos need visionaries like Haile Fida who can see far with courteous vision and confidence the benefits of togetherness instead of the unjustified fear of others for the majority group the likes of the Oromos community in our country. Oromos intellectuals should look back to Haile Fida's vision and experience at the same time try to borrow a leaf from the here and now by looking at the way our Somali brothers and sisters are handling their region vis-a-vis the bigger national issues. Derg and Mengistu Hilemariam had left lasting damage on our country by frustrating and destroying Meson. They were amazing visionaries who could be able to see things well before time. It is not far from the truth if we say they had seen what we are in today coming very early from that early time.
Having said that if we can go as far as Germany to learn their language and teach them ours why is it so difficult for us to learn each other's languages to make our lives easier given that our issues are centred mainly around differences in languages???
We Love Haile Fiida. You are a hero.
Haile fida really intelligent
The real story about Haile Feda and all others will come soon. Would you please let us know about his professional experiences before he returned from Europe and join Derge. He never lead Meison.
I don't think so all the theory you are talking about representing the real Haile Feda. He was responsible for the death of all EPRP members and great future leaders like LT. GEBAYEW TEMESGEN. Dr Amare please talk about Mesfin Kassu and Negede Gobeze.
He worked with mengistu and killed by mengistu he was banda!.
What are you talking about??
In the 1st place:-Was “ Hayall-Fidda”an Ethiopian person??
Fidda - just like his name imported Horror, division, hatred etc... to promote the foreign agenda and by making it look like his agenda and goal - to satisfy his personal ego- at the cost of sacrificing core values, and precious children of Ethiopia.
የምን ኃይሌ ፊዳ?!?! ኃይሌ ፍዳ ነው እንጅ!!!!
ከዝህ ታሪክ የምንረዳው ኦሮሞ መዳኛ አማራ በካይ መሆኑን ነው
ሀyeሌ ፊዳ ፈንጋye ነው።
አንድ ያልገባኝ ነገር ቢኖር ኃይሌ ፊዳ የተገደለው በደርግ ዘመነ መንግስት በደርግ ሰዎች ሲሆን ደርግን ገልብጦ የገባው የወያኔ መንግስት ስለ ኃይሌ ፊዳ ያለውም ያወራም ማንም ምንም ነገር የለም ። በበኩሌ ኃይሌ ፊዳ የፈለገውን ያህል ምሑር፣ ፖለቲከኛ ቢሆንም ኢትዮጵያ የምትለዋን የጋራ ስም የሚወዳት አይመስለኝም ለዚህም ምክንያቴ ቁቤን ከፈጠሩት ዋነኛ ሰው በመሆኑ ነው ። ኢትዮጵያን ስትወድ የኢትዮጵያን ታሪክ ፣ ባሕል ፣ ቅርስ ትወዳለህ ሐይሌ ግን የግዕዝ ፊደልን በመጥላት የላቲን ፊደል ጎትቶ ኦሮምኛ ውስጥ የከተተ ሰው ነው ። ይኼ ሐቅ ነው ። ያንን ለማድረግ ምንም ዐይነት በቂ ምክንያት የለውም ። ምነው አሁን ስለ ኃይሌ ፊዳ በጣም ማጮህ ተፈለገ ??
Abet tilacha, abet zeregninet.
Ke tilacha yelik be hasab memoget neber yemibeltew.
He brought from Ambo to Derge office as prisoner. He was with that blue shirt and sit down as confused person. No one was with him at the time. Since then he was in prison. He was born and raised in Welega not in Addis. PLEASE don't tell us one of same blatant story. If you worshiping him as intellectual who wanted to Serve his people as democratic leaders. GIVE me the points what he did? Is that because he recruited promos for liberations under Meison cover?
nbbbbuqiiio.mmoklpp0 masha mmmlllpĺw 3W
too much complex! Oromophobia
ሀይሌ ፊዳ ባንዳ ነው የጃዋር ታላቅ ወንድም. እንኳንም ግንባሩን ያሉት. ሀገር ሻጭ.
አማራ ኦሮሞ ጥል መሆኑ ሳይታለም የተፈታ በተጨማሪም ትግሬ ጠል ነው
ይህ የሚመነጨወ ራሱን ብቻ ኢትዮጵያዊ አርጎ ስለሚቆጥር ነው
በአማራ አስተሳሰብ አንድ ሰው ኢትዮጵያዊ ለመባል የግድ ማንነቱን ትቶ አማራ መሆን አለበት which is so stupid and arrogant
ኢትዮጵያ እንቁ የምሁራን ቂንጮ አጣች!!!
አትቃዥ ደደብ! ኃይሌ ፊዳ የመኢሶን ሊቀመንበር የነበረና ከደርግ ጋር ተስማምቶ የነበረና ኢህሃፓ ላይ ቀይ ሽብር ያካሄደ ብሔረተኛ ነበር። ቁቤ የሚባለውን የላቲን ቅኝ ሥነልቡና ፈጣሪ ነው። ወሬኛ