Aldous Huxley: Teknolojinin İktidarı (1961)
Vložit
- čas přidán 24. 06. 2023
- Aldous Huxley’nin Cesur Yeni Dünya’sı, hiç kuşku yok ki, distopik romanlar denildiğinde 1984’ten sonra akla ilk gelen eser oluyor. Aslında bakılırsa, Orwell’in 1984’ü günümüzün karanlık dünyasını tahmin etme işinde Cesur Yeni Dünya’dan daha başarısız olsa da, kurguladığı dünyanın keskin hatları, yer yer karikatüre varan sahneleriyle günlük politik iklimde kullanışlı birer imgeye dönüşerek, görmeyi arzuladığımız (veya beklediğimiz) türden bir distopyayı bizlere sunduğu için daha öne çıkabilmiştir.
Oysa Cesur Yeni Dünya, içinde bulunduğumuz umutsuz sarmalın farkında olmadığımız, olsak bile umursamadığımız, “mutlu” birer köle olarak yaşamlarımızı yarı uyanık yarı baygın geçirdiğimiz, bizlere ait gerçek fikirlerimizin olmadığı, onun yerine bizi hiçbir yere götürmeyen eğlencelerle gözümüzün önündeki ışıltıya bakarak başka aynı boş görüşleri sanki içimizden geliyormuş gibi tekrarladığımız bir dünyayı önümüze koyar. Olan biteni anlamayız bile, hazzın peşinde ne denli coşkuyla koşarsak o denli özgür olacağımıza dair sarsılmaz bir inancımız vardır ve aslında başımıza gelenlerin bir parçasıyızdır. 1984’ün aksine diş bilemeyiz, karanlık ve soğuk duvarlarla çevrili bürokrasiye baş kaldırmayız, gizli saklı aşk yaşamayız, suçlular ve düşmanlar karşımızda apaçık değildir; indirilecek bir yumruk yoktur.
Huxley, 1932’de Cesur Yeni Dünya’nın yayımlanmasından 26 yıl sonra, 1958’de Cesur Yeni Dünya’yı Ziyaret adlı bir deneme kitabı kaleme almıştır. Burada, Cesur Yeni Dünya’da öngördüğü kehanetlerin veya ileri sürdüğü fikirlerin ne denli gerçeğe tekabül ettiğini, bu distopik uygulamaların ne kadarının gerçek dünyada karşılık bulduğunu irdelemiş ve geleceğin dünyası üzerine benzer tahminler yürütmüştür.
1961’de televizyon programına konuk olan Huxley, kendisine sorulan sorular kapsamında, özellikle teknolojinin ve uygulamalı bilimin gelecekte çok önemli bir rol oynayacağını, buna kısa vadede dirensek de uzun vadede yenik düşeceğimizi ifade ediyor. Teknolojinin insan için var olduğunu belirten Huxley, kendi yasalarınca gelişen teknolojiyi dizginleyip kontrol altına almamız gerektiğini, yoksa onun boyunduruğu altına gireceğimizi söyleyerek bir anlamda bir kez daha gelecek konusunda haklı çıkmış oluyor.
Esen kalmayı alışkanlık haline getirmeyi unutmayın.
* * *
Çeviri: Ümid Gurbanov
Blog: umidgurbanov.substack.com
Twitter: umidgurbanov
* * *
Twitter: ufaktefekceviri
Patreon: patreon.com/umidgurbanov
İnsan kendini kaybedeli uzun zaman oldu. Varlığı üzerine inmemesi, belki düşünmesinin istenmemesi onu farklı alanlara sürükledi. Bir bilgisayar oyununa, uyuşturucuya, alkole, sigaraya bağımlı hale gelmesi muhtemelen bu düşünce eyleminden bir kaçışın neticesi.
Ümid Bey çok teşekkürler emekleriniz için…👏👏👏
Çok teşekkürler, siz de esen kalın daima 🙏🏻👏🏼💐
teşekkürler
Black Mirror'ı Huxley'in commentary edition haliyle izlemek vardı. Daha kaliteli bölümler yapılmasına bile vesile olurdu belki de. 62 sene önce söyledikleriyle ve 91 sene önce yazdıklarıyla bu kadar isabetli olan birinden sağlam bir eleştiri de yerdi öte yandan ama şu günümüzün Stream furyası ve gelişen yapay zeka muhabbeti Huxley için rahatsız edici derecede konu açardı şu, uykusunda bile artık çalışma kıvamına gelmiş "yorgunluk toplumuna".
"Özgür" iradesiyle bu duruma gelen topluma itiraz etmek de nafile. Hadsizlik! Memnun olanın değişime ihtiyacı neden olsun ki? Diğer yandan aynı şekilde "Que Sera Sera" diye şarkı söyleyenlerin eğlencesini bozmak da suç. Yapay zeka belki bir şeyler yapar kalıcı olarak, iyi kötü fark etmeksizin (her daim ütopya kimileri için distopyadır). Her halükarda Peter Wessel Zapffe'nin hayali öngörüsüyle sonuçlanacak; ya ulaşılan hamleler tükenecek ya da fizik yasası. Yine de bir şeyler yapmak isteyen birileri olacak. İster sadece kendi için ister toplumsal büyük ölçüde devrimsel. Nietzsche'den girsem Bernhard'dan çıkacağım bilemedim ama sanırım en yerinde kelimeleri Chinaski söylemişti. Nicht?
Huxley toplumların temel sorunları ve nasıl daha iyi ve akılcı olması gerektiği ile ilgili çalışan iyi niyetli birine benziyor. Fakat burada toplumların düzeni, temel işlevleri vs. diyince işin içine din, gelenek, tabular giriyor. Bu çok girift ve zor bir mesele. Batılı düşünürlerin çoğu yasayışlarını ve insanların olması gerekli tipolijsini hep kendi eksenlerinden bakıyorla. Küresel bir dünya tek tip insan yaratma işi başarısız ve gerçek dışı bir düşüncedir. Huxley daha sağlıklı düşünüyor.
Adamdan zeka akıyor bu akşam maşallah.
Ümid Bey, Carl Sagan'ın Wanderers isimli 4 dakikalık kısa filmini çevirebilir misiniz?
4.14'te bir çeviri hatası var, anlamı etkiliyor. "... fakat gelişen teknoloji tarafından gelişen teknoloji tarafına doğru itilme eğilimindeyiz." şeklinde doğru bir çeviri olabilir mi?
Yaptığınız işin büyük hayranıyım. Elinize sağlık.
Merhabalar. Orada yanlışlıkla iki defa "fakat gelişen teknoloji tarafından" yazmışım, sildim birini. Aslında defalarca da kontrol ediyorum her satırı, hâlâ nasıl böyle şeyler olabiliyor, şaşıyorum. Neyse, uyarınız için teşekkür ederim. Esen kalın.