Kurpie Zielone - Byśki i Nowelatka. Kurpiowskie Pieczywo Obrzędowe.

Tradycyjnie pieczywo wypiekano na Kurpiach od Bożego Narodzenia do Trzech Króli. Czas ten uznano za nowy okres w życiu człowieka, zapewniający pomyślność w życiu rodzinnym i domowym. Był to czas wróżbiarstwa i praktyk magicznych, gdzie ważną rolę odgrywały symboliczne figurki z ciasta. Uroczyste pieczenie było na Kurpiach ważnym elementem obrzędów rodzinnych i rolniczych. Cała rodzina zbierała się, aby zagniatać ciasto, a podczas procesu przygotowania i pieczenia figuratywnych kształtów były wierzenia ludowe, praktyki magiczne, opowieści i piosenki.
Tradycja ta podtrzymywana jest do dziś w wielu rodzinach na Kurpiach, a „byśki” i „nowelatka” są symbolami kulturowymi regionu. Te wypieki można teraz znaleźć na wielu lokalnych imprezach, wystawach muzealnych i konkursach sztuki ludowej. Chociaż obecnie piecze się je przez cały rok,
Kurpie Zielone to jeden z nielicznych regionów w kraju, gdzie zachowała się tradycja wypieku pieczywa ceremonialnego. Tradycja ta przekazywana jest z pokolenia na pokolenie, choć jej dawny magiczno-ceremonialny charakter zaginął. Dawniej ceremonialne wypieki często podawano dzieciom do zabawy, ale zadbano o to, by były one później spożywane. Niektóre figurki trzymano przez cały rok, wieszając je w „świętym kącie”, a także te wykonane dla zwierząt, moczono w wodzie i podawano chorym lub rodzącym.
Na Kurpiach wypiekane są dwa rodzaje wypieków. Pierwsza to „nowe latko”, kawałek ciasta z figurkami zwierząt domowych, głównie ptaków, na kole. W środku umieszczony jest pasterz, a krąg ciasta ma znaczenie symboliczne i magiczne, chroniąc wszystko w jego granicach, w tym ludzi i zwierzęta domowe. Wokół pasterza znajdują się przedstawienia ptaków domowych, które w kulturze ludowej były symbolami życia i płodności.
Drugą grupę wypieków stanowią indywidualne przedstawienia zwierząt, głównie leśnych, które nie były drapieżnikami. Z ciasta formowano jelenie, sarny, zające, a czasem wiewiórki, ale także zwierzęta hodowlane, takie jak konie, krowy, owce, kozy, a czasem pojedyncze figurki ptaków. Te figurki nazywano kiedyś „kreacjami”, ale potoczna nazwa „byki” rozpowszechniła się później. Dla każdego członka rodziny i każdego zwierzęcia w gospodarstwie wykonano indywidualne figurki. „Nowe latki” i „byśki” wieszano jako ozdoby w „świętym kącie”, a figurki po błogosławieństwie wręczano dzieciom i członkom rodziny, aby zapewnić im zdrowie i pomyślność w nadchodzącym roku.
Z czasem magiczny aspekt uroczystych wypieków stracił na znaczeniu, jednak okres noworoczny na Kurpiach nadal kojarzy się z pieczeniem i rozdawaniem „nowych latek” i „byśków”. W przeszłości wypieki służyły do ​​zabawy...