De Spoorwegstaking 1944-1945 - Aflevering 2 van '180 jaar spoor: de historie'

Precies 75 jaar geleden, op 17 september 1944, begon de laatste grote staking van de Tweede Wereldoorlog. De Nederlandse regering deed via Radio Oranje een geheime stakingsoproep: “De kinderen van Versteeg moeten allen onder de wol”, waarna 30.000 personeelsleden van Nederlandse Spoorwegen het werk neerlegden.
www.prorail.nl/nieuws/spoorwe...
-
180 jaar spoor
We spraken historicus Guus Veenendaal op station Amersfoort en bij de archiefruimte van NVBS-Railverzamelingen over de Spoorwegstaking. Guus is auteur van het boek 'De Nederlandse Spoorwegen in oorlogstijd 1939-1945. Rijden voor Vaderland en Vijand' dat deze maand uitkomt. De video over de Spoorwegstaking is onderdeel van een korte serie over 180 jaar spoor, waarin we terugblikken op belangrijke momenten uit de spoorgeschiedenis. De serie verschijnt komende weken op het CZcams-kanaal van ProRail.
Market Garden
Als het over de Spoorwegstaking gaat, gaat het ook al gauw over Market Garden. De achterliggende reden voor de Spoorwegstaking was om Operatie Market Garden bij te staan. Market was een grootschalige luchtlandingsoperatie die rondom Arnhem, Nijmegen en Eindhoven werd uitgevoerd en Garden een grondoffensief vanuit België. Door te staken kwamen de treintransporten plat te liggen en kon het Duitse leger zich moeilijker bewegen om het offensief tegen te gaan.
Effect van de Spoorwegstaking
Het gevolg van deze succesvolle stakingsoproep was dat bijna alle Nederlandse personeelsleden van de NS niet naar hun werk gingen en zo het treinverkeer lam legden. De verwachting was echter dat de staking snel afgelopen zou zijn, aangezien Nederland op het punt stond bevrijd te worden. Maar de Duitsers wonnen de Slag om Arnhem, waardoor het noorden en westen van Nederland niet bevrijd werden en de staking tot aan de bevrijding duurde.
Hongerwinter
Dit had grote gevolgen voor het leven in bezet gebied. De Duitsers hadden gewaarschuwd dat een staking de voedselvoorziening in gevaar zou brengen en maakten dat dreigement waar. Terwijl Duitse militairen met ingereden treinen eigen transporten verzorgden, leed Nederland onder de hongerwinter. Twintigduizend mensen kwamen er om door honger en kou. Was de staking dan een mislukking? Nee. De staking heeft de Duitse oorlogsmachine gehinderd en betekende een stimulans voor het Nederlandse verzet. En door de staking stond het Nederlandse spoorwegpersoneel niet langer bloot aan luchtaanvallen door geallieerde vliegtuigen.
Herdenken
Elk jaar op 4 mei gedenken ProRail en NS bij het 'Monument voor het gevallen spoorwegpersoneel' de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en specifiek het omgekomen personeel van de Nederlandse Spoorwegen. Het monument werd onthuld op 17 september 1949, vijf jaar na het begin van de Spoorwegstaking. Op het monument staat een beeldengroep van twee mannen en twee vrouwen, waarvan een met kind. Zij staan symbool voor het gemeenschappelijk verzet. Op één zijde staan de namen van het omgekomen spoorwegpersoneel, op de andere zijde staat een gedicht van Hendrik de Vries.