ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΣΠΩ Μ' ΠΑΣΧΑΛΙΑ - Σαρακήνα Γρεβενών [Μακεδονία]

🟤 Πασχαλιάτικο Μακεδονικό τραγούδι από το χωριό Σαρακήνα Γρεβενών. Οι στίχοι του, είναι διαδεδομένοι σε πολλές περιοχές της Δυτικής κυρίως Μακεδονίας και τραγουδιόταν πάντα την ημέρα του Πάσχα, κατά το Πασχαλιάτικο "σεργιάνι". Πρόκειται για τραγούδι χορευτικό. Το φαινομενικά παράδοξο αυτό γεγονός, δεν είναι μεμονωμένο: σε ολόκληρη την γεωγραφική ζώνη που περιλαμβάνει τη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, μέρος της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, στους Πασχαλιάτικους τελετουργικούς χορούς, οι γυναίκες χορεύουν τραγουδώντας τραγούδια, τα οποία το σύγχρονο αυτί θα χαρακτήριζε ως «μοιρολόγια».
🔵 Το τραγούδι - και στην Γρεβενιώτικη παραλλαγή του - παρουσιάζει ενδιαφέρον λόγω του γριφώδους και αποτρόπαιου περιεχομένου του, αλλά και λόγω της ημέρας που τραγουδιέται. Το να τραγουδούν οι γυναίκες τον θάνατο σε μια εξαιρετικά εορταστική ατμόσφαιρα όπως είναι η πασχαλινή, μπορεί να θεωρηθεί αντιφατικό, συμβαίνει όμως και σε χωριά εκτός Γρεβενών. Σε πολλά πασχαλιάτικα τραγούδια ο λόγος είναι συμβολικός και οι τελεστές του ιερού χορού, όπως τους χαρακτηρίζει η Μιράντα Τερζοπούλου, «καλούν όλη την κοινότητα να συμμετάσχει σ' αυτή τη μέγιστη πανήγυρη για την εκ νεκρών Ανάσταση του Κυρίου. Και οι γυναίκες, ουσιαστικοί φορείς των πατροπαράδοτων αντιλήψεων της κοινότητας διατυπώνουν το αίτημα της συμμετοχής όλων, ζωντανών, ξενιτεμένων ακόμα και των ήδη νεκρών, με ποιητικό λόγο ίσως σκληρό, αλλά για την κοινότητα εξαιρετικά συμβολικό».
📌 Το αινιγματικό πρόσωπο της «Δέσπως» συνδεδεμένο σε πάρα πολλές περιοχές με την ημέρα του Πάσχα, δείχνει τη στενή συνάφεια της γιορτής αυτής με τα αρχέγονα, νεκρολατρικά έθιμα της άνοιξης. Ανήμερα του Πάσχα, εκτός από την Ανάσταση του Κυρίου, οι απλοί άνθρωποι της υπαίθρου ερχόταν σε επαφή με τους αποθανόντες, ήταν η ημέρα των ψυχών, η ημέρα που ο θάνατος συναντούσε τη ζωή. Έτσι εξηγείται και το γιατί σε κάθε περιοχή (Κοζάνη, Γρεβενά, Ημαθία, Καστοριά, Τρίκαλα, Πιερία, Λάρισα, Ιωάννινα) το όνομα της Δέσπως συνδέεται με έναν θάνατο που συμβαίνει ανήμερα του Πάσχα, ημέρα αγάπης και γιορτής.
🔴 Φωνές της Δυτικής Μακεδονίας, Αιανή - Λευκοπηγή - Σαρακήνα
Λύκειον των Ελληνίδων
Ηχογράφηση: 19 Ιανουαρίου 1999
Φωνές: Ομάδα γυναικών από τη Σαρακήνα Γρεβενών, Μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Σαρακήνας.
Οι στίχοι:
- Σήμερα Δέσπω μ’ Πασχαλιά,
σήμερα Δέσπω μ’ Πασχαλιά, σήμερα ’ν’ άσπρη μέρα,
βγήκαν οι νύφες στο χορό, κοράσια στο σεργιάν’
και συ Δέσπω μ’ δε φαίνεσαι μες στον απάνω κόσμο.
Δέσπω μου κλαίγειν το παιδί, κλαίγειν και δε μερώνει.
- Μάνα μ’ σαν κλαίγειν το παιδί, κλαίγειν και δε μερώνει
έχω μηλιά στον οβορό* και κυδωνιά στ’ αμπέλι,
κόψε μήλο ’πό τη μηλιά και δώσ’ το να μερώσει
κι αν δε μερώσειν κι απ’ αυτό, σκάψε παράχωσέ το,
φκιάσε τα νύχια σου τσαπί, κι τσ’ απαλάμες φτυάρι.
*οβορός = αυλή
#Greek_folk_music #Macedonian_folk_song #Greek_Macedonia