Petar I Petrović Njegoš (Hirotonija i protjerivanje iz Rusije)

Petar I Petrović-Njegoš - Hirotonisanje i protjerivanje iz Rusije.
SVETI PETAR CRNOGORSKI
Petar I Petrović - Njegoš,(Njeguši, 8. XI 1748 - Cetinje 31. X 1830), crnogorski mitropolit i gospodar od 1784. do 1830. godine. Proglašen je za sveca 1834. godine. Roditelji Petra I zvali su se Marko Damjanov Petrović i Anđelija Petrović, rođena Martinović iz Bajica.
Petar I se rano zakaluđerio, po jednoj bilješci već 1760. godine, a u sedamnaestoj godini bio je jerođakon. Godine 1765. poveo ga je vladika Vasilije u Rusiju na školovanje. Vladika Vasilije je umro 1766. godine a Petar se vratio u Crnu Goru, gdje je stalno bio kod vladike Save, najčešće u manastiru Stanjevići. Čin arhimandrita je dobio 1773. Bio je član crnogorske delegacije koju je guvernadur Jovan Radonjić 1778. godine poveo u Rusiju. Pri povrtaku 1779. godine delegacija se zadržala u Beču i uputila memorandum austrijskom knacelaru Kaunicu i carici Mariji Terezi u kojem su od Austrije tražili pokroviteljstvo i finansijsku pomoć za Crnu Goru, a za uzvrat su ponudili da Crna Gora bude saveznik Austriji u ratu. Nakon što su se vratili u zemlju između guvernadura Radonjića i Petra I izbio je politički sukob. Guvernadur je pokušavao da održi politički primat u zemlji, koji je preuzeo nakon smrti Šćepana Malog i usled političke neaktivnosti vladike Save. Petar je morao da se izbori za nastavak vladavine dinastije Petrovića jer je vladika Sava za svog nasljednika odredio svog sestrića Arsenija Plamenca, koji je vladao od smrti vladike Save 1781. do 1784. godine. Za njegovog koadjutora postavljen je arhumandrit Petar Petrović. Nakon smrti vladike Plamneca 1784. godine Petar je izabran na mitropolitski položaj i za vladara Crne Gore.
On je otputovao u Beč s namjerom da u Rusiji bude posvećen za vladiku. Ruski ambasador u Beču nije mu odobrio pasoš za Rusiju, jer je Rusija podozrijevala od Petra zbog njegovog učešća u delegaciji koja je 1779. godine tražila pokroviteljstvo Austrije. Zbog toga je Petar otputovao u Sremske Karlovce, gdje ga je u oktobru 1784. hirotonisao karlovački mitropolit Mojsije Putnik. Posle zavladičenja vladika Petar I je ipak krenuo u Rusiju, odakle je na zahtjev ruske vlade protjeran zbog sumnje u njegovu odanost Rusiji. Dok je vladika boravio u Rusiji, Crnu Goru je 1785. godine napao skadarski vezir Mahmut - paša Bušatlija i tom prilikom zapalio cetinjski manastir i mnoge kuće a Crnogorce primorao da mu plate porez. Nakon povratka u Crnu Goru 1786. godine Petar I se posvetio sređivanju unutrašnjih prilika u zemlji. Rat Rusije i Austrije protiv Turske izbio je 1787. odnosno 1788. godine i Petar I se odazvao pozivu oba dvora da učestvuje u ratu protiv Osmanskog carstva. U Crnu Goru je stigao austrijski oficir Filip Vukasović koji je donio materijalnu i pomoć u naoružanju za Crnogorce. Između vladike i Vukasovića ubrzo je došlo do nesporazuma jer je Vukasović podržavao guvernadura Jovana Radonjića i one crnogorske glavare koji su bili protiv vladike Petra I. Ruski poslanik u Veneciji Tutomilin je došao u Crnu Goru i ubijedio Petra I da sarađuje sa Vukasovićem jer su Rusija I Austrija bili saveznici. Ovo ratovanje se neuspješno završilo za Crnogorce, a i po rusko - austrijsku koaliciju, pa su Rusija i Austrija sklopile mir sa Turskom u Jaši i Svištovu, 1791. odnosno 1792. godine.
Najveću opasnost po Crnu Goru je predstavljao Mahmut - paša Bušatlija koji je težio da je pokori. Do bitke sa skadarskim pašom došlo je u bjelopavlićkom selu Martinićima, kod brda Visočica, 11. jula 1796. godine, a zatim, septembra iste godine na Krusima. Turci su u ova boja bili poraženi, a u boju na Krusima poginuo je sam Mahmud - paša Bušatlija. Tada su u sastav crnogorske države ušli Bjelopavlići i Piperi. Petar I je iskoristio ove dvije velike pobjede da ustanovi državne institucije. U oktobru 1798. na skupštini u Stanjevićima donesen je Zakonik opšti crnogorski i brdski od 16 članova, koji je na skupštini na Cetinju 17.08. 1803. godine dopunjen sa još 17 članova. Ovim zakonom stvorene su osnove za učvršćivanje crnogorske države. Istog dana kada je izglasan Zakonik u Stanjevićima, na inicijativu Petra I ustanovljeno je i Praviteljstvo suda crnogorskog i brdskog (Kuluk), koji je imao i upravnu i sudsku vlast. Pri Praviteljstvu oformljena je Narodna kancelarija sa sjedištem na Cetinju koja se brinula za administrativne odluke suda. U njoj su radili sekretari, kojih je ponekad, kao 1811. bilo trojica. Poznatiji od njih bili su opat Franjo Dolći, Jakov Stefanović, Simeon Orlović, Sima Milutinović Sarajlija. Državni organi koje je oformio Petar I nijesu postigli veliki uspjeh, jer su članovi suda radili besplatno i država nije imala mehanizam da sprovede odluke suda. Međutim, to je ipak bio veliki iskorak za Crnu Goru jer je Petar I uspostavio temelje izgradnji državnih organa u Crnoj Gori.
Emisija: Dokumentarni portret, Petar Petrović Njegoš. TVCG 2009.