මරළුවාව රජමහා විහාරය

මරළුවාව රජ මහා විහාරස්ථානය පිහිටා ඇත්තේ වයඹ පළාතේ කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ මල්ලවපිටිය ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයේ ය. කුරුණෑගල සිට වැල්ලව දක්වා දිවෙන ප්‍රධාන මාර්ගයේ කි. මී. 2 ක් පමණ පැමිණි විට හමුවන මරළුවාව මංසන්ධියෙන් වමට ඇති අතුරු මාර්ගයේ තවත් කි. මී. 1 1/2ක පමණ දුරක් ගමන් කිරීමෙන් මෙම ඓතිහාසික සිද්ධස්ථානය වෙතට ළඟා විය හැකි ය.
මෙම ඓතිහාසික විහාරස්ථානය විශාල ස්වාභාවික වාසස්ථානයක් වූ ගල්ලෙනක් ඇසුරු කර ගනිමින් ඵුස්සදේව නම් කුමාරයකු ප්‍රතිසංස්කරණය කර ඇති බවට ලිඛිත සාක්‍ෂි හමු වෙයි. කුමරු ආඳාගල සමීපයේ ලේවාණ ගල් විහාරයට පැමිණ මහාදේව මහ රහතන් වහන්සේගෙන් බණ අසා මෙතැන බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් කරවූ බවත් කුමරු සැපත් වන විටත් මෙතැන ස්තුපයක් මෙන්ම ඔත් පිළිමයක් තිබූ බව තඹ සන්නසෙහි ලියැවී තිබේ.අවසානයේ ඵුස්සදේව කුමරු මහාදේව මහරහතන් වහන්සේ යටතේ පැවිදි වී රහත් භාවයට පත්වූ බව ද එහි සඳහන්ව තිබේ.
මරළුවාව රජ මහා විහාරස්ථානයේ ඇති ඉතා ඓතිහාසික වටිනාකමකින් අනූන ආඳාගල තඹ සන්නස මෙහිදී හමුවන ලිඛිත සාක්‍ෂි සහිත ඉපැරණි ලේඛණයකි.
විහාරයට ඊසාන දෙසින් ඇති සැ මළුව ඵුස්සදේව කුමරුන් මාරයා පරදා රහත් ඵලයට පැමිණි ස්ථානය වශයෙන් හඳුන්වයි. එසේම මෙහි වත්මන් ආවාස ගෘහයට ඈඳී ඇති බණ්ඩාර අටුව නම් ගල්ලෙන ස්වභාව ධර්මයේ අපූරු ගෘහනිර්මාණයකි. පුරාණ පොහොය ගෙයක නටබුන් ද ඓතිහාසික බෝධීන් වහ්නසේ සහ කළු ගලින් කළ ඉපැරණි බෝධි ඝරය ඉතිහාසගත කතාව සනාථ කරනා ප්‍රබල සාක්කි කරුවන් ය. මෙහි එක් පසෙක සෙල් තලාවක් මත චෛත්‍ය ගොඩ නංවා තිබෙයි. ඈත අහස් තලය විටෙන් විට විවිධ රටා මවමින් චෛත්‍යයේ පසුබිම ස්වාභාවික දිය සායමින් වර්ණවත් කරමින් දකින නෙතට අපූරු සෞන්දර්යයක් එක් කරවයි.