«Σκλαβούνικό μου γιανελί», Μελί Καραμπούρνων Ερυθραίας Μικράς Ασίας
Vložit
- čas přidán 25. 08. 2024
- ΜΕΛΙ ΚΑΡΑΜΠΟΥΡΝΩΝ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ
«ΣΚΛΑΒΟΥΝΙΚΟ ΜΟΥ ΓΙΑΝΕΛΙ».
Από ένα λεβέντικο χωριό της Ιωνίας της Μικρασίας, δεν μπορεί παρά να περιμένει κανείς να γνωρίσει λεβέντικα τραγούδια! Έτσι λοιπόν επέλεξα για την 7η κατά σειρά ανάρτησή μου στο χώρο του CZcams το παρόν τραγούδι. Εκτιμώ ότι αξίζει τον κόπο της αφιέρωσης λίγου χρόνου για την ανάγνωση και γνώση, τόσο των στίχων, όπως περιλαμβάνονται στην επόμενη ενότητα, όσο και των υπολοίπων ενοτήτων που συνοδεύουν το όλο πόνημα... Σας ευχαριστώ!
«ΣΚΛΑΒΟΥΝΙΚΟ ΜΟΥ ΓΙΑΝΕΛΙ». Στίχοι
Σκλαβούνικό μου γιανελί, εγήραν τα κουμπιά σου (μία φωνή),
σκλαβούνικό μου γιανελί, εγήραν τα κουμπιά σου (δύο φωνές),
κ' άλλος κανείς δεν τα 'καμε, τσακίρα περιβολαριά (μία φωνή),
κ' άλλος κανείς δεν τα 'καμε, τα νάζια τα δικά σου! (δύο φωνές).
Βγάλε το γελεκάκι σου και χόρεψε γεμάτα (μία φωνή),
βγάλε το γελεκάκι σου και χόρεψε γεμάτα (δύο φωνές),
και χόρεψέ τηνε καλά, τσακίρα περιβολαριά (μία φωνή),
και χόρεψέ τηνε καλά, αυτήν την μαυρομάτα! (δύο φωνές).
Τα μαύρα μάτια τ' αγαπώ, γιατί ειν' τα δικά μου (μία φωνή),
τα μαύρα μάτια τ' αγαπώ, γιατί ειν' τα δικά μου (δύο φωνές),
Τα γαλανά τα καστανά, τσακίρα περιβολαριά (μία φωνή),
τα γαλανά τα καστανά, να μην τα δω μπροστά μου! (δύο φωνές).
Ώπααααααααα!
Μάτια και φρύδια ήβλεπα και πίστευγκα ο καημένος (μία φωνή),
μάτια και φρύδια ήβλεπα και πίστευγκα ο καημένος (δύο φωνές),
μα την καρδιά δεν ήξερα, τσακίρα περιβολαριά (μία φωνή),
μα την καρδιά δεν ήξερα, και ήβγκα γελασμένος! (δύο φωνές).
γιανελί: γιλέκο
τσακίρα: αυτή που έχει ανοιχτόχρωμα μάτια.
Το τραγούδι αυτό συμπεριλαμβάνεται στο CD που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του έτους 2007 από τον Προοδευτικό και Πολιτιστικό Σύλλογο Μελιού Μεγάρων «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος», με τίτλο «Στου Μελιού τους καφενέδες».
Η ηχογράφηση των δώδεκα πρώτων τραγουδιών πραγματοποιήθηκε με το μουσικό σχήμα «Εν Χορδαίς», όπου στο συγκεκριμένο τραγούδι συμμετέχουν:
Κυριάκος Πετράς: βιολί
Κυριάκος Καλαϊτζίδης: ούτι και δεύτερη φωνή
Δρόσος Κουτσοκώστας: τραγούδι (πρώτη φωνή)
Άλκης Ζαπόγλου: κανονάκι
Κώστας Σιδερής: λαούτο και
Πέτρος Παπαγεωργίου: τουμπελέκι.
Δυο λόγια για τη φράση «σκλαβούνικο γιανελί εγήραν τα κουμπιά σου».
Επειδή από πολλές φίλες και φίλους τέθηκε προς εμένα το ερώτημα για την εμπεριστατωμένη και ακριβή παραστατική εικόνα της ανωτέρω φράσης, βρήκα την ευκαιρία να το συζητήσω το προηγούμενο Σάββατο στο Μελί των Μεγάρων με την κα Μαρίκα Καλαϊτζή, η οποία μου μετέφερε τα εξής:
Το γιανελί (όπως ήδη έχει αναφερθεί στην ενότητα της παρουσίασης των στίχων του εν λόγω τραγουδιού), είναι το γιλέκο. Το γιλέκο της εποχής εκείνης ήταν κατασκευασμένο από βελούδο (σιφόν), είχε τρέσες και ήταν πολύ ακριβό. Τα κουμπιά του ήταν μπάλες από ύφασμα που κρέμονταν. Τέτοιες μπάλες δεν ήταν μόνο οι δύο -τρεις που χρησιμοποιούνταν για το κούμπωμα των οπών που βρίσκονταν κάτω από το V που σχηματίζει το γιλέκο. Οι μπάλες αυτές άρχιζαν κάτω από τους ώμους, από τις μασχάλες, όπως φοριόντουσαν (κουμπιά -φιγούρα). Συνέπεια αυτού ήταν κατά το σκύψιμο των χορευτών να σχηματίζεται αυτή η εικόνα»: «εγήραν τα κουμπιά σου». Επιπλέον, στο κάτω μέρος κάθε γιλέκου και στα πλαϊνά, υπήρχαν δύο μικρές τσέπες Η μία για το ρολόϊ και η άλλη για το κομπολόϊ. Σημειωτέον ότι τα γιλέκα ήσαν στολισμένα στους ώμους και στην πλάτη.
Αποτέλεσμα των παραπάνω υπήρξε το γεγονός ότι κάτοχοι αυτών των γιλέκων να είναι άνθρωποι που είχαν οικονομική ευμάρεια.
Επίσης ήταν στοιχείο επίδειξης των νέων ανδρών κατά τη διάρκεια του χορού και ιδιαίτερα των χορευτικών φιγούρων που απαιτούν επίκυψη. Έτσι, εντυπωσίαζε η εικόνα των κρεμάμενων υφασμάτινων κουμπιών…
Υπέροχο!!!!!
Γεννήθηκε και μεγάλωσε ο πάππους μου εκεί! Καημό το έχω να δω το Μελί, έτσι σαν μνημόσυνο!
Από τον υπεύθυνο της καταγραφής και της σύνθεσης του όλου έργου «Στου Μελιού τους καφενέδες» κ. Κυριάκο Καλαϊτζίδη:
Τον Φεβρουάριο του 2007 επικοινώνησαν μαζί μου ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Προοδευτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Μελιού Μεγάρων «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος» Θοδωρής Καλαϊτζής και ο Υπεύθυνος του Έργου «Παραγωγή Πολιτιστικών Προϊόντων» Νίκος Λάμψας, προκειμένου να συζητήσουμε την έκδοση ενός δίσκου με τραγούδια από το Μελί της Μικράς Ασίας. Πολύ σύντομα συμφωνήσαμε στις λογής διαδικαστικές λεπτομέρειες που χρειάζεται μια παρόμοια εργασία και ξεκίνησα τις ερευνητικές αποστολές στον Συνοικισμό Νέο Μελί στα Μέγαρα Αττικής.
Η μουσική παράδοση του Μελιού δεν μου ήταν εντελώς άγνωστη. Τραγούδια του έγιναν ευρύτερα γνωστά από την ιστορική για τους Μελιώτες, εκπομπή στην Ελληνική Τηλεόραση το 1982 με τη συμμετοχή ομίλου τραγουδιστών και χορευτών από το Νέο Μελί Μεγάρων, την Δόμνα Σαμίου με δύο σχετικά αφιερώματά της στην Ελληνική Ραδιοφωνία την δεκαετία του 1980, καθώς και με την ενσωμάτωση Μελιώτικων τραγουδιών στους δίσκους βυνιλίου με τίτλο «Μικρασιάτικα Τραγούδια 1&2» που κυκλοφόρησαν από την ίδια.
Τέλος στα 2001 ο Σύλλογος «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος» κυκλοφόρησε την πρώτη δισκογραφική έκδοση με τραγούδια από το Μελί που έχει τον τίτλο «Τα τραγουδάκια μου πουλώ».
Πριν από τα παραπάνω, είχε προηγηθεί η μέριμνα και διορατική εργασία των αείμνηστων Μανώλη Βαγιανού και Ιωάννη Τζήκα, οι οποίοι κατέγραψαν Μελιώτικα τραγούδια ηχογραφώντας γέροντες και γερόντισσες που είχαν γεννηθεί στο Μελί της Μικράς Ασίας. Δημοσίευσαν επίσης τους στίχους πολλών από αυτά μαζί με πλήθος ιστορικών, γεωγραφικών, λαογραφικών και λοιπών στοιχείων στα βιβλία τους «Μελί Καραμπούρνων Ερυθραίας Μικράς Ασίας, Μέγαρα 1981» και «Αρχαία Ερυθραία, Χαλάνδρι 1979».
Τέλος για την Ιστορία θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σχετικές ερευνητικές αποστολές έχουν ακόμη πραγματοποιήσει το Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών και το Κέντρο Μικρασιάτικων Σπουδών.
Σ’ αυτή τη δεύτερη δισκογραφική έκδοση του Συλλόγου επιχειρείται μια αποτύπωση της μουσικής πραγματικότητας του Μελιού πριν την Καταστροφή του 1922. Ακούγονται τραγούδια από Μελιώτες δεύτερης γενεάς που γεννήθηκαν στην νέα πατρίδα και μεγάλωσαν με τη νοσταλγία της παλιάς, με αφηγήσεις, τραγούδια και γλέντια. Τέλος, συμμετέχουμε και εμείς που κληθήκαμε να παίξουμε και να τραγουδήσουμε τα τραγούδια του Μελιού, αν και δεν μας συνδέουν δεσμοί αίματος με τον συγκεκριμένο τόπο. Όμως σχεδόν όλοι μας καταγόμαστε από προσφυγικές οικογένειες, μεγαλωμένοι με τα μεράκια και τους καημούς των αγαπημένων πατρίδων της Ανατολής.
Το μουσικό σχήμα «Εν Χορδαίς» κλήθηκε να καλύψει το κενό της μη ύπαρξης μουσικών ανάμεσα στους Μελιώτες και, οφείλουμε να πούμε ότι το βάρος της ευθύνης ήταν βαρύ.
Ο χώρος και ο χαρακτήρας της έκδοσης δεν μας επιτρέπει εκτενείς αναφορές και αναλύσεις. Σημειώνουμε επιγραμματικά τα βασικά σημεία που συνοδεύουν την ακρόαση του δίσκου.
Το μουσικό υλικό καλύπτει ποικίλα μουσικά ύφη και ιδιώματα διαφορετικών λειτουργιών (κύκλος του Χρόνου, κύκλος της Ζωής, τραγούδια του γλεντιού). Πολλά από τα τραγούδια φέρουν ένα ιδιαίτερο νησιώτικο χρώμα, γεγονός που εξηγείται, συν τοις άλλοις, από τις εμπορικές και ναυτικές σχέσεις του Μελιού με τα νησιά του Αιγαίου.
…
Με εξαίρεση τη γκάϊντα, οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για όργανα και οργανοπαίχτες είναι πενιχρές. Τόσο πριν, όσο και μετά την μετοικεσία, η κύρια πρακτική στα γλέντια των Μελιωτών ήταν το τραγούδι και ο χορός με τη συνοδεία ταψιών (νταβάδες ή νταβαδάκια, ταψιά δηλαδή). Από την άλλη, το γεγονός ότι σε αρκετά από τα τραγούδια διασώθηκαν οι εισαγωγές τους τραγουδισμένες με το στόμα, υποδηλώνει την ύπαρξη μελωδικών μουσικών οργάνων που κάποτε έπαιζαν αυτά τα οργανικά μέρη.
Μέλημά μας ήταν να μην αποτυπώσουμε μόνο πιστά τη μελωδία, τον ρυθμό και τους στίχους των τραγουδιών, αλλά και το ήθος της μουσικής και των ανθρώπων.
Ελπίζουμε να τα καταφέραμε. Καλή ακρόαση.
Κυριάκος Καλαϊτζίδης
Θεσσαλονίκη, Καλοκαίρι 2007.
Το λεβέντικο αυτό τραγούδι «Σκλαβούνικό μου γιανελί», το δίδαξε η Μελιώτισσα και πολύ καλή προσωπική φίλη κα Μαρίκα Καλαϊτζή, όπως της το έμαθε ο Μελιώτης πατέρας της. Υπάρχει παλιά καταγραφή σε ταινία κασσετοτοφώνου με την κα Μαρίκα και τον πατέρα της, όπου τραγουδούν όλες τις στροφές του τραγουδιού (μία επιπλέον από την παρούσα ηχογράφηση). Γνωρίζοντας προσωπικά την καταγραφή αυτή, οφείλω να εκφράσω τουλάχιστον τον θαυμασμό μου για την πανέμορφη και συγκινητική ταυτόχρονα ερμηνεία τους, όπου ξεχειλίζει το μεράκι της ψυχής και των δύο… Εκτιμώ ότι, και με την συγκατάθεση της κας Μαρίκας, θα μπορέσουμε στο μέλλον να προβάλουμε δημόσια το ντοκουμέντο αυτό της πολιτιστικής κληρονομιάς των Μικρασιατών και δη εδώ Μελιωτών προγόνων μας!
Επιπλέον, όπως σημειώνεται στο ένθετο που συνοδεύει το CD, από τον υπεύθυνο της επιμέλειας του όλου πονήματος: “ Στη σωστή αποτύπωση και εκτέλεση των τραγουδιών, σημαντική ήταν η συμβολή της Μαρίκας Καλαϊτζή και της Μαριάνθης Βαγιανού”.
Φίλε μου Δημήτρη ,τα cd είναι υπέροχα και τα 2 τα έχω.Θα ήθελα να σε ενημερώσω ότι Μελιώτες έχει και στα Καρδάμυλα της Χίου και στον Φραγκομαχαλά της Χίου.
Εύγε Δημήτρη!!!! Καταπληκτικό τραγούδι.
Δύο λόγια από το Διοικητικό Συμβούλιο του Προοδευτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Μελιού Μεγάρων «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος», που συνοδεύει το όλο πόνημα:
«Το Μελί Καραμπούρνων Ερυθραίας Μικράς Ασίας ιδρύθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα, ως συνέχεια παλαιότερων βυζαντινών οικισμών. Χτίστηκε στους πρόποδες του όρους Μίμας, σε υψόμετρο 250 μέτρων και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την θάλασσα.
Διοικητικά ανήκε στην επαρχία Καραμπουρνού στη χερσόνησο της Ερυθραίας, η οποία βρίσκεται απέναντι από την Χίο και υπαγόταν εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Κρήνης. Ο πληθυσμός του ήταν αμιγώς ελληνικός και ανερχόταν στους 3.000 κατοίκους.
Με την Μικρασιατική καταστροφή οι Μελιώτες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Άφησαν το βιος τους και τα υπάρχοντά τους και εγκαταστάθηκαν στις Οινούσσες, το Χαλάνδρι, το Ψυχικό και την Θήβα, κυρίως όμως στην πόλη των Μεγάρων, ιδρύοντας τη συνοικία «Νέο Μελί».
Φεύγοντας από την αρχαία γη της Ιωνίας, πήραν μαζί τους τα «παιχνίδια» και τη μουσική τους, τα τραγούδια και τους χορούς τους, ως παρακαταθήκη στις νέες γενεές.
Ο δίσκος «Στου Μελιού τους Καφενέδες» αφιερώνεται με σεβασμό στους Μελιώτες προγόνους μας. Ευχαριστούμε θερμά όσους συνέβαλαν στην υλοποίηση του δίσκου.
Το Διοικητικό Συμβούλιο
Ο Πρόεδρος Θεόδωρος Καλαϊτζής
Ο Γραμματέας Νίκος Λάμψας
Ο Αντιπρόεδρος Γεώργιος Βαγιανός
Ο Ταμίας Αριστείδης Γεωργίου
Τα μέλη Θεόφιλος Φιλίππου, Λίλιαν Μπέτση, Νούλη Στεργίου, Ελπινίκη Εμμανουήλ και Διαμαντής Καραμπλάκας».
Ο Πρόλογος του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Προοδευτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Μελιού Μεγάρων «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος», όπως καταγράφεται στο ένθετο έντυπο του CD:
Αγαπητοί φίλοι
Ο πολιτισμός στη σύγχρονη κοινωνία αποτελεί διάσταση, που θέτει στο κέντρο του ενδιαφέροντος τον Άνθρωπο και την βελτίωση της καθημερινότητάς του. Έτσι η ενασχόληση με τον πολιτισμό είναι πλέον επιβεβλημένος τρόπος ζωής.
Ο Σύλλογός μας ως πολιτιστικός φορέας, έχει συμβάλλει καθοριστικά στην διάσωση και διάδοση της μικρασιατικής μας πολιτιστικής παράδοσης και κληρονομιάς. Επιθυμία αλλά και στόχος μας είναι η συμβολή στην αναβάθμιση του πνευματικού, πολιτισμικού και γενικότερα του επιπέδου της ιστορικής συνοικίας Μελί των Μεγάρων.
…
Ο πολιτισμός για μια κοινωνία είναι κύρια προτεραιότητα και μέγιστη παραγωγική επένδυση. Επενδύοντας στον πολιτισμό σεβόμαστε την ιστορία μας και εξασφαλίζουμε την συνέχειά μας. Μέλημα αλλά και αγωνία μας όλα αυτά τα χρόνια μεταξύ των άλλων, είναι η αποτύπωση των μουσικών σκοπών, καθώς και η ανάδειξη της μουσικής μας παράδοσης.
Οι προσπάθειες δείχνουν να ευδοκιμούν και η αγωνία μας να παίρνει τέλος. Το 2001 το Υπουργείο Πολιτισμού χρηματοδότησε την προσπάθειά μας και έτσι καταφέραμε να ηχογραφήσουμε το πρώτο μουσικό CD με ανέκδοτα Μελιώτικα τραγούδια που έχει τον τίτλο «Τα τραγουδάκια μου πουλώ». Σύντομα τα τραγούδια του γίνονται γνωστά και παίρνουν μια θέση στην δισκοθήκη μας αλλά και στην καρδιά μας. Τα τραγούδια μας αρχίζουν να σιγοτραγουδιούνται και οι σκοποί τους να χορεύονται σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις που συμμετέχουμε σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Με την διεκδίκηση και συμμετοχή του Συλλόγου μας στο Πρόγραμμα του ΠΕΠ Αττικής και με τη Δράση «Παραγωγή Πολιτιστικών Προϊόντων» τον Σεπτέμβρη του 2007, εκδίδουμε το δεύτερο μουσικό CD με τίτλο «Στου Μελιού τους καφενέδες» ολοκληρώνοντας έτσι μια μεγάλη προσπάθεια που αφορά την Μελιώτικη μουσική παράδοση.
Τώρα πλέον τα Μελιώτικα τραγούδια έχουν «όνομα και ταυτότητα».
Νοιώθουμε ικανοποίηση και έχουμε την πεποίθηση ότι τα τραγούδια αυτά δεν θα χαθούν. Θα θυμίζουν τις ρίζες μας και θα χρωματίζουν έντονα τα συναισθήματά μας. Οι στίχοι και η μουσική τους θα συντροφεύουν και τις επόμενες μελιώτικες γενιές, θα ανασύρονται από το συρτάρι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, στις εκδηλώσεις μας και στα γλέντια μας.
Σεπτέμβριος 2007
Ο Πρόεδρος του Προοδευτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου
«Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος»
Θεόδωρος Νικ. Καλαϊτζής.
Σκλαβουνικο μου γιαλελι, κιμπαρικο τραγουδι εκφραση αρχοντιας ,και πολιτισμου, του ελληνικου μικρασιατικου στοιχειου