"WIEŚ WIRTUALNA - HISTORIA PRAWDZIWA" Film oparty na modelu cyfrowym wsi Bartne (lata 30-te XX w. )

Głównym celem projektu „Wieś wirtualna - historia prawdziwa” realizowanego przez Muzeum - Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach była dokumentacja, prezentacja i upowszechnienie informacji o walorach zabytkowych i historycznych zagrożonego obecnie zespołu ruralistyczno-architektonicznego w łemkowskim Bartnem, w jego stanie pierwotnym. Projekt zakładał realizację cyfrowej rekonstrukcji wsi Bartne według stanu z ok. 1930 r. na podstawie zebranej dokumentacji archiwalnej.
Od 1978 r. znaczna część obszaru wsi Bartne stanowi rezerwat ruralistyczno-architektoniczny, chroniony przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Od powrotu z wysiedleń (akcja „Wisła”) jego mieszkańców w 1956 roku, rustykalny krajobraz wsi nie ulegał większym przeobrażeniem - i co warto podkreślić przez długi czas na terenie wsi nie powstał żaden nowy, murowany obiekt. Sytuacja zaczęła zmieniać się w latach 70. XX w. Podjęto wówczas szereg rozbiórek starych budynków mieszkalno-gospodarczych a na ich miejscu wznoszono nowe, obce swą formą względem miejscowej tradycji architektonicznej. Konsekwencją tych działań było objecie Bartnego ochroną konserwatorską, poprzez wpisanie prawie wszystkich obiektów do rejestru zabytków nieruchomych województwa nowosądeckiego. W decyzji o wpisie podkreślano nie tylko unikatowy charakter zachowanej zabudowy wiejskiej, ale również nienaruszony układ przestrzenny wsi (zachowany pierwotny układ drożny łanowy układ działek, niezdeformowana granica zalesień). Działania te nie znalazły zrozumienia wśród lokalnej społeczności i doprowadziły do trwającego do dziś konfliktu pomiędzy wsią a służbami konserwatorskimi. Potęgowany był on również niezrozumieniem powszechnie używanej nazwy - „rezerwat”, który w opinii mieszkańców miejscowości (wykluczonej także komunikacyjnie: asfalt i połączenie autobusowe doprowadzono tam dopiero w 1988 roku) rozumiany był jako skazanie wsi na powolne wymieranie i cywilizacyjne wykluczenie. Wpis do rejestru zabytków nie przyniósł skutecznej ochrony. Do dzisiaj na terenie wsi oprócz dwóch cerkwi zachowało się tylko kilkanaście obiektów mieszkalnych i gospodarczych, z czego większość, znajduje się w złym bądź katastrofalnym stanie technicznym.
Celem rekonstrukcji cyfrowej było odtworzenie układu ruralistycznego wsi Bartne z okresu jej największego rozwoju, który przypadał na lata 20 i 30. XX wieku. Było to to przedsięwzięcie obrazujące dawny krajobraz architektoniczny i przestrzenny karpackiej wsi. Możliwe było to to dzięki częściowo zachowanej dokumentacji pomiarowej, kartograficznej i fotograficznej sporządzonej m.in. przez konserwatorów. W połączeniu z fotorealistyczną wizualizacją w technologii 3D wykonana została cyfrowa rekonstrukcja większości budynków (sakralnych mieszkalnych, gospodarczych) oraz elementów małej architektury. Ich lokalizacja oparta została na precyzyjnych, archiwalnych mapach katastralnych oraz mapach pamięciowych. Posłużyły one również do rekonstrukcji pierwotnych układów drożnych, sieci hydrograficznej, oraz z szeroko pojętego układu przestrzennego i gospodarczego wsi. Krajobraz geomorfologiczny doliny w której położona jest wieś, zbudowany został na podstawie dostępnych systemów informacji przestrzennej, dokumentów kartograficznych oraz na wizjach terenowych. Korzystano z zasobów m. in. Archiwum Państwowego w Przemyślu, Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Archiwum Małopolskiego Urzędu Ochrony Zabytków, Archiwum Instytutu Historii Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos przy Ruskiej Bursie w Gorlicach, oraz z archiwów prywatnych Stanisława Krycińskiego i Witolda Grzesika.
Z uwagi na to, iż nie została wykonana dokumentacja pomiarowa i fotograficzna wszystkich obiektów istniejących w rekonstruowanym okresie, obiekty architektoniczne różnią się szczegółowością w zależności od zasobu danych, jaki zebrany zostanie do poszczególnych budowli. Na bazie rekonstrukcji oparty został 20 minutowy film (w jez. polskim i łemkowskim) z elementami animacji.
W realizacji filmu wzięli udział pracownicy Zagrody Maziarskiej w Łosiu: Damian Nowak (koordynator projektu, producent) oraz Klaudia Zbiegień, Karolina Czech - Pracownia Architektoniczna Czech Architektów i Piotr Dybilas Studio Graficzne VR Partners - wspólnie zajmujący się budową cyfrowego modelu i realizacją filmu na jego podstawie. Andrzej Żygadło - malarz, konserwator, zajmujący się architekturą drewnianą - nadzór merytoryczny. Ścieżkę dźwiękową do filmu stworzyła Susannna Jara - wybitna wokalistka, instrumentalistka.
Partnerami projektu byli: Stowarzyszenie Ruska Bursa w Gorlicach, Parafia Prawosławna w Bartnem i Gmina Sękowa.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.