Marzec '68 to była lekcja przyzwoitości i odwagi | Perła Kacman

Perła Kacman urodziła się w 1948 roku w Dzierżoniowie, na tzw. Ziemiach Odzyskanych, gdzie rodzice - ojciec Abram Kacman, matka Chana - trafili z ewakuacji z ZSRR (dostali zakwaterowanie w Bielawie). Matka Perły pochodziła z zamożnej chasydzkiej rodziny zamieszkałej w miejscowości Zarudnia k. Chełma. Ojciec pochodził z biedniejszego środowiska. Przed wojną należeli do Komunistycznej Partii Polski i Ukrainy Zachodniej. Matka Perły odbywała czteroletnią karę więzienia w twierdzy Lublin za zaangażowanie w działalność zdelegalizowanego ruchu komunistycznego. W ostatnich latach przed wojną mieszkali w Warszawie, tu urodził się ich syn Walisz. Wrzesień 1939 roku zastaje ich pod Chełmem. Przekraczają Bug i uciekają na Ukrainę, gdzie zostają zatrudnieni w kołchozie. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej w czerwcu 1941 ojciec zostaje powołany do trudarmii (bataliony pracy), jego oddział ewakuuje fabrykę samolotów na Wschód, w okolice Kujbyszewa. Chana z Waliszem uciekają dalej, do Kazachstanu. Na przełomie 1943/1944 Chana odnajduje Abrama przez delegaturę Czerwonego Krzyża w Moskwie i uzyskuje możliwość dołączenia do niego. Do Polski wracają w 1945. Na Dolnym Śląsku Abram angażuje się w zakładanie spółdzielni dziewiarskich ORTu. W 1950 roku rodzina przenosi się do Warszawy, Abram otrzymuje posadę z Zakładach Wytwórczych Elektronowych Przyrządów Pomiarowych. W 1964 roku przechodzi na emeryturę. Perła Kacman uczęszcza do liceum im. Stefana Batorego, a następnie podejmuje studia na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Utrzymuje więzi ze środowiskiem „komandosów”, uczęszcza na spotkania Klubu Poszukiwaczy Sprzeczności Adama Michnika. W 1968 roku jest na trzecim roku studiów, uczestniczy w wiecu 8 marca (ma przy sobie jeden z egzemplarzy rezolucji, która ma być odczytana na wiecu). Trzeci rok Wydziału Matematyczno-Fizycznego decyzją władz zostaje zawieszony i wszyscy jego studenci mają przejść procedurę ponownego przyjęcia na studia. Kiedy rozchodzą się pogłoski o prewencyjnych aresztowaniach przed 1 maja 1968 wyjeżdża do Mikołajek, skąd jednak po kilku dniach wraca do Warszawy, by stawić się na spotkanie z profesorem Jerzym Pniewskim. Profesor jest w komisji przywracającej studentów kierunku i chce dowiedzieć się od samej studentki, dlaczego władze przeciwstawiają się przywróceniu Kacman. Dowiedziawszy się, że chodzi przypuszczalnie o jej kontakty z „komandosami”, stwierdza, że nie może być to powód do skreślenia i broni jej grożąc dymisją ze stanowiska profesora UW. Kacman zostaje przywrócona w prawach studentki. Mimo nacisków rodziców Perła nie chce skorzystać z możliwości emigracji: „Ja nie byłam specjalnie czuła na antysemityzm, bo ja byłam do niego przyzwyczajona. Ja się z nim spotykałam od dziecka”. Studencki Marzec nazywa „pierwszą Solidarnością”, charakteryzuje jako doświadczenie, które wzmocniło więzi z Polską, a także zwróciło uwagę części polskiej inteligencji na relacje polsko-żydowskie. „Cały Marzec, to była dla mnie nieprzyzwoitość walcząca z przyzwoitością (…). Moim zdaniem jest sprawą drugorzędną, kto jest ofiarą tej nieprzyzwoitości” - podkreśla. Perła Kacman jest profesorem fizyki, pracuje w Polskiej Akademii Nauk. Perła Kacman zmarła w lutym 2024 roku.
NAZWISKO ROZMÓWCZYNI: Perła Kacman
WYWIAD PRZEPROWADZIŁ: Józef Markiewicz
NAGRANIE: Józef Markiewicz
DATA NAGRANIA: 23 sierpnia 2017 r.
PRAWA AUTORSKIE DO NAGRANIA: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Czytaj więcej o dziejach rodziny Perły Kacman: sztetl.org.pl/pl/miejscowosci...
Poznaj kolekcję historii mówionej Muzeum POLIN: sztetl.org.pl/pl/historia-mow...
Subskrybuj nasz kanał: / @historiamowionapolin
Oglądaj kanały Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN:
POLIN (zapowiedzi i relacje z wydarzeń w Muzeum): / mhzp2013
Wirtualny Sztetl (historia i kultura polskich Żydów): / wirtualnysztetl
Polscy Sprawiedliwi (historie pomocy udzielanej Żydom podczas Zagłady): / polscysprawiedliwi
Kontakt w sprawie udostępnienia wywiadu: [e-mail]
#historiamówiona #muzeumpolin #marzec68