Halin, Hali Baronların Elinde mi?
#tarım #gıdafiyatları #tüketicifederasyonu
Hallerde niçin sorunlar çözülemiyor? Gıda fiyatlarının fiyatlarını kimler, nasıl belirliyor? Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Başkan Vekili Avukat İbrahim Güllü, “Bu sektörde baronlar, karteller ya da zincir marketler diyelim bunların kazançları çok iyi olmasıydı hal yasası engellenmezdi. Denetim, tam bağımsızlık, cezanın sıkı takibi olursa fiyatlar yarıya düşebilir”
----
Çiftçiden yani üreticiden tüketiciye ulaşana kadar arada 15’e yakın aracı-komisyoncu-çengelci olduğuna dikkat çeken Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Başkan Vekili Avukat İbrahim Güllü, “Baronlar, karteller ya da zincir marketler diyelim bunlar fiyatları belirliyor, kazançları çok çok iyi. Yasa bu nedenle engellendi. Şimdi denetim, tam bağımsızlık, cezanın takibi gerek” dedi.
Hal Yasası, hallerde yaşanan ve yapılması gerekenleri anlatan Avukat İbrahim Güllü, bu konunun partiler üstü olduğunu hatırlatarak, “İktidar ya da ana muhalefet bu konuya niçin sahip çıkmıyor?” sorusunu sordu. Dikkat çekici açıklamalarda bulundu.
“‘Arada 15’e yakın komisyoncu var’”
Çiftçi toplatıyor, nakliyeciye ve/veya halde komisyoncuya veriyor, komisyoncu pazarcıya veriyor, pazarcı toptancısına veriyor. Burada önemli aktörlerden birisi zincir marketler. Bunlar ürünleri komisyoncudan ya da direk kendine ait bir toptancı şirketi kullanarak alıyor yani sağ cebinden alıyor sol cebine koyuyor.
“Fiyatları zincir marketler belirliyorlar”
Zincir marketin toptancı şirketi bunu kendi zincir marketine verirken tabii ki fiyatları da 2-3-5’e katlıyor. Piyasayı belirleyen 6-7 tane zincir market var. Domates zincir markette 30 TL’ye satılıyorsa o zaman pazarcıda 20 TL’ye satılıyor. Müşteri sorduğunda markette 30, biz de 20 TL. Fırsatçılar olmasa satması gereken rakam belki 15-10 TL olacak.
“İyi bir denetim gerekiyor”
Çok fazla aracı var. Zincir market bile kendisi direk alabilecekken buna ilişkin firma şirket kuruyor. Toptancı firması oluyor. Denetim olduğunda kendi firmasının faturasını gösteriyor. 5 TL olan fiyat bir anda 3-5’e katladı. Sadece zincir marketin karlarıyla bu hale geliyor diyebiliriz.
“Kahraman bakkal yenildi”
Kahraman bakkal süper markete karşı savaşında yenildikten sonra zincir marketlerin bir sokakta neredeyse 100 metre uzakta üç şubesi olabiliyor. Buradaki mantık fiyatlar neredeyse birbirine yakın, ancak bir ürünün fiyatı farklı. Ucuz bir ürünü satıyor diğerleri pahalı olduğu için zarar etmiyor. Tüketici ucuz olanı alırken, pahalıyı da alıyor. Tüketicinin fiyat algısıyla öyle oynandı.
“Şirketler afişe edilmeli”
Para cezası ciro üzerinden olmalı, burada ceza afişe edilerek olmalıdır. Israr halinde ticaretten men edilmesi uygulamalarının yapılması gerekir. Cezalar paraya çevrilmemeli ve ertelenmemelidir. Bunun için defalarca talepte bulunduk. Yapanın yaptığının yanına kar kaldığı sürece bu sistemin böyle devam etmesi kaçınılmazdır.
“Çift fatura denetimi yapılmalı”
Devletin en yetkilileri bile yaklaşık 10 yıldır çalışmaların devam ettiğini söylüyor. Bu bir şehir efsanesine döndü. Hallerde üretici ve üretici birliklerine üçte bir oranın da ücretsiz direk yer tahsis edilecek. Tarlandan topla getir burada satışını yap. Doğrudan üreticiden tüketiciye mantığı aradaki komisyoncuların aradan kaldırılmasını sağlayacak. Üretici komisyonunun ifadesine bırakılmayacak. Komisyoncular hatta direk tarladan da toplayıp, alabilir. Hallerde maalesef komisyoncular birlikte fiyat belirliyor. Burada çift fatura var. Üreticiye 5 TL’ye sattım diyor, oysa 15 TL’ye satmış. Normalde komisyoncunun yüzde 8 alma hakkı vardır. Bu tabloda üretici yine mağdur.
“Çiftçiye sahip çıkılmalı”
Hal yasası ile birlikte komisyoncular artık sadece bir yer sahibi olacak. Böylece halde tam rekabetin olması sağlanacak. O zaman piyasa kendiliğinden oturur. Tam rekabet tüketiciyi korur. Tüketici birliklerinin iyice çalışması üreticilerine sahip çıkması gerekir. Üreticiyi komisyoncuya, zincir markete mahkûm etmemesi gerekir. Devlet ‘Ben hiç kimse almasa bile bu ürünü alacağım demeli. İki-üç lira karla birlikte senden alacağım demeli. Üretici şunu bilmeli ‘devletin, benim bakanlığım bana sahip çıkıyor’. Planlı üretime geçilmeli ve çiftçiye sahip çıkılmalı.
"Halin, hali baronların elinde"
Halkın yararına olduğu için hal yasası çıkmıyor. Eğer firmaların, ya da bu sektörde artık baronlar veya karteller veya zincir marketler diyelim bunların karları çok çok iyi olmasaydı, bu hal yasası engellenmezdi. Ben engellendiğini düşünüyorum. Ne ana muhalefet ne de muhalefet partileri 'hal yasası niye çıkmıyor' demiyor. Halkın yararına olacak bir uygulamaya muhalefet bile sahip çıkmayınca ne diyeceksin ki. Bu yasayı A ya da B partisi olmadan partiler üstü anlayışla gelin bunu çıkartalım demeleri gerekirken, 10-15 yıldır erteleniyor. Oysa yasa ile fiyatlar yüzde elli düşer. Dijital takip üreticiden son kullanıcıya gelince ürünü kim ne kadar arttırmış, bu denetimle fahiş mücadele denetim dijital takip sistemi ile yapabilirisin.